Xəzər dəniz adını böyük ölçüsünə görə alıb, lakin coğrafi baxımdan dəniz deyil. Bu, ərazi baxımından planetin ən böyük daxili su hövzəsidir, yəni Xəzər dənizi planetin ən böyük gölüdür.

BAKU.WS xəbər verir ki, lakin son illərdə Xəzərin səviyyəsində azalma müşahidə edilir.

1996-cı ildən bəri hər il Xəzər dənizinin səviyyəsində 6,7 santimetr azalma olur. Dəniz sahilində yerləşən ölkələrin elmi qrupları və beynəlxalq mütəxəssislər bu mənfi prosesin səbəbini öyrənməyə çalışırlar.

Alimlərin fikrincə, Xəzərin dayazlaşması bir çox amillərlə əlaqədardır. Ancaq göl səviyyəsinin aşağı düşməsinin əsas səbəbi Orta Asiya bölgəsində, eləcə də Xəzərin əsas qida mənbəyi olan Volqa çayı hövzəsində iqlimin istiləşməsi hesab olunur.

Mütəxəssislərin fikrincə, Xəzər bölgəsində orta illik hava istiliyi son 20 ildə 1 dərəcə artıb. Xəzərin digər dənizlər və okeanlarla əlaqəsi olmadığına görə səviyyə əsasən atmosfer yağıntılarından, qollarından gələn su axınından və buxarlanma miqdarından asılıdır.

Bu gün Xəzər dənizi mənfi su tarazlığına malikdir: Volqa, Ural və digər qollarının gətirdiyi atmosfer yağışlarından daha çox nəm səthindən buxarlanır. Ancaq gölün səviyyəsindəki uzunmüddətli dəyişiklikləri təhlil edərkən, elm adamları göldəki su miqdarı ilə suyun səviyyəsi arasında uyğunsuzluqlar aşkar ediblər.

Coğrafiya İnstitutunun Landşaftşünaslıq və landşaft planlaşdırılması şöbəsinin müdiri Mirnuh İsmayılov bildirib ki, Xəzər dənizində suyun azalması son 5 ildə daha da intensivləşib: "Hazırda Bulvar ərazisində 4,5 metr geri çəkilmə müşahidə edilir. Məsələ çox ciddidir və Xəzər dənizində səviyyənin düşməsi hələ davam edə bilər.

Bu problemin səbəbi barədə konkret danışsaq iqlim dəyişikliyini göstərə bilərik. Digər tərəfdən çaylardan istifadə olunur, dənizlərə tökülməsinə imkan verilmir. Bu il yay aylarında demək olar ki, Kür çayı Xəzər dənizinə tökülməyib. Xəzər hövzəsi az yağıntı alan regiondur. Burada yağıntılrın sayında azalma baş verirsə, bu birbaşa özünü Xəzərdə göstərir.

Relyefin xarakterindən asılı olaraq Lənkəranın bəzi yerlərində Xəzərin suyunda 2, 3, 4 metr çəkilmə varsa, Nabranda 200-300 metr təşkil edir. Bəzi ərazilərdə isə çəkilmə daha yüksəkdir.

Neftçala sahillərindən tutmuş Lənkəranın Nərimanabad qəsəbəsinə qədər olan sahə relyefin xarakterindən asılı olaraq Xəzər dənizi 2 kilometrə qədər bəzi yerlərdə geri çəkilib. Abşeron, Sumqayıt, Siyəzən və Müqtədirə qədər olan sahələrdə geri çəkilmə daha şiddətli özünü göstərir".

Orxan Hüseyn

Mənbə: baku.ws