Beynəlxalq münasibətlər sistemində “erməni məsələsi”

Beynəlxalq münasibətlər sistemində “erməni məsələsi”

Erməni məsələsini ortayaatan imperialist dövlətlərin başlıca məqsədi Osmanlı imperiyasını parçalamaq vəonun əraizlərinə sahib olmaq idi. Əslində, bu məsələ XIX əsrin əvvəllərindədaha ciddi xarakter aldı. Niyə məhz ermənilər?

Bu suala cavab verməküçün erməni mentalitetini öyrənmək lazımdır. Çünki imperalist dövlətlər erməniməsələsinin üzərində dayanmaq üçün erməni mentalitetini dərindən öyrənmişdilər.Buna qədər isə Balkan xalqlarından istifadə etməyə çalışdılar. Amma Balkanxalqları bu istiqamətdə onların maraqlarına tam cavab vermədi. Ermənilər isəcavab verirdi. Həmin anbdan başlayaraq tarixə “erməni vəhşiliyi” kimi düşən erməni-terrorhərəkatı həyata vəsiqə aldı. Bu terror hərəkatı o zaman dünyanın iri gücləri tərəfindənnizamlandırılır və silahlandırılırdı. Bu güclərin başında Böyük Britaniya vəRusiya imperatorluqları gəlirdi.

Əslində, XVIII əsrinsonlarından başlayaraq XX əsrin əvvəllərində Osmanlı imperiyasına qarşı gedən proseslər “Şərq məsələsi”nintərkib hissəsi idi. “Şərq məsələsi”nin tarixi daha qədimlərə, “xaç yürüşləri”dövrünə gedir. “Malazgirt” (1071) savaşında Səlcuq türklərinin qələbəsixristian dünyasına göstərdi ki, artıq dünyada haqqa, ədalətə söykənən islamınqabağında ərəblər deyil, türklər dayanıblar. Bu zamandan başlayaraq AvropadaŞərqə qarşı planlar işə düşdü. Bu planların önündə də Roma papaları gedirdi.Onların həyata keçirdikləri projelər əsasında Şərqdə mövcud olan bütün Türkdövlətləri sıradan çıxarıldı. Osmanlı imperiyası yalqız qaldı. Qərb bütüngücünü Osmanlı imperiyasına qarşı yönəltdi. Bu zaman “Şərq məsələsi” bütünçılpaqlığı ilə yenidən gündəmə gəldi. Bu məsələnin mahiyyətində zəifləmişOsmanlı imperiyasının ərazilərinin bölünməsi dayanırdı. Bu illərdəavropalıların sırasına güclənməkdə olan Rusiya imperiyası da qoşulmuşdu. Tarixdən bəllidir ki, I Pyotrun ən aliməqsədi İstanbula sahib olmaq idi. Bunun üçün də Osmanlı imperiyasında xristiantəbəələri dəstəkləyirdi. Beləliklə, Osmanlı imperiyasına qarşı böyük birkoalisiya yarandı. Bu koalisiyaya Rusiya, Avstriya, Böyük Britaniya, Fransadaxil idi. Bir qədər sonra onlara İtaliya və Almaniya da qoşuldu. Yaranan əlverişli vəziyyətlə əlaqədar bu dövlətlərin sırasında Rusiya daha aktiv rol aldı.

XX əsrin əvvəllərindəOsmanı imperiyasına qarşı yönələn “Şərq siayasəti”nin başında isə “erməniməsələsi” dururdu. Bundan bir qədər Balkan xalqlarından uğurla istifadə edənQərb dövlətləri və Rusiya indi ermənilərdən istifadə etməklə Osmanlıimperiyasına son zərbəni vurmaq istəyirdilər. Bununla da bütün planlar həyatakeçirdi. Böyük bir maneə aradan qalxır, İstanbul ələ keçirilir və Türk dünyasıbütünlüklə süqut edirdi.

“Erməni məsələsi”nin ortayaçıxmasında İngiltərənin xüsusi rolu vardır. İngiltərənin adıni elə-beləçəkmədik. Məsələ ondadır ki, Şərq dünyasında XIX əsrə qədər etnik zəmində ciddibir problem olmamışdı. Bu problem XIX əsrdə Çarlıq Rusiyası və İngiltərətərəfindən həyata keçirilməyə başlandı. Ermənilər məsələsində aktivləşənİngiltərə tezliklə bu qozu Rusiyanınəlindən ala bildi. XVI yüzildən başlayaraq Osmanlı dövlətində missioner okullarfəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Ingiltərə bu yolla Osmanlı imperiyasındaqeyri-müsəlmanlarla bağlantı yaradır və onları bəhanə edərək dövlətin içişlərinə qarışmaq fürsəti əldə edirdi. Bəllidir ki, bölgədə ermənilərlə ilkdəfə ilişgilər yaradan və onları öz maraqları üçün istıfadə edən dövlət isəÇarlıq Rusiyası olmuşdur. Rusiya Balkanlarda serb və slavyanlardan istifadəetdikləri kimi, Şərqi Anadoluda da ermənilərdən istifadə etməklə isti dənizlərəçıxmağa çalışırdı. İngiltərə bunu dəqiqləşdirdiyindən Rusiyanın əlindən bu qozualmaq üçün “Erməni məsələsi”ndə yerini öz yerini möhkəmlətməyə çalışmışdır.Beləliklə, iki imperialist dövlətin nüfuz mücadiləsi nəticəsində “Erməniməsələsi” ortaya çıxmışdır. Əslində, hər iki dövlətin məqsədi müstəqil ermənidövləti yaratmaq deyil, onları öz maraq dairələrinə salmaq idi.

 

Erməni “millətçiləri” vətörətdikləri vəhşiliklər

 

Bu zamandan başlayaraqyalançı erməni tarixi uyduruldu. “Böyük Ermənistan”, “Kiçik Ermənistan”ifadələri yarandı. Bundan yararlanan erməni tarixşünaslığında və ermənipərəsttarixçilərin əsərlərində “Böyük Ermənistan”adlı dövlətin mövcud olması iddiaedilməyə başlandı, bu uydurma “dövlətin” ərazisi Azərbaycan, Türkiyə vəGürcüstan torpaqları hesabına kağız üzərində şişirdilərək fantastik həddəçatdırıldı. Təbii ki, bu iddianın heç bir elmi əsası yoxdur və ağ yalandır.Bunu tarixi mənbələr sübut edir. “Böyük Ermənistan” anlayışı maraqlar xatirinəelmi dairəyə gətirilmişdir. Ermənilər də bundan maksimum yararlanmağaçalışmışdır. Bu mənada Rusiya konsulu Mayevskinin yazdıqları reallığı dahayaxşı əks etdiririr. O, yazır: “Bölgədə ermənilərin son bir əsrdə apardığımübarizədə xarici güclərə daha baha qiymətə satılmaq əsas məqsədləri olmuşdur.Belə olmasaydı tarixin müxtəlif dönəmlərində eyni coğrafiyada yaşadığımız vəhər zaman xüsusi diqqət altında yaşayan bu azğınlaşmış millət hər imkanda özsatqınlıq missiyasını uğurla yerinə yetirməzdi. Bir çox məqamlarda onlarınyüksək pafosla çıxış etdikləri “milli” idealların da xarici qüvvələrin yerlidövlətlərə qarşı planının tərkib hissəsi olduğu faktlarla sübut olunmuşdur.Tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaranmış Ermənistan RespublikasınınAzərbaycanla Türkiyəni ayıran strateji yerdə yerləşməsi, hal-hazırda budövlətin sadəcə mülk kimi idarə olunması, onların daşıdığı milli ideallarınsadəcə qul psixologiyasının tərkib hissəsi olduğunu bəlli edir. Bunasübutlardan biri kimi 1895-1896-cı illərdə Osmanlıda ermənilərin törətdiyivəhşiliklər zamanı ölkədə fəaliyyət göstərən xarici diplomatlarınetirafları “Erməni məsələsi”nin qaynaq mənbələrini açıq şəkildə göstərir.Osmanlıda “sadiq millət” adını alan ermənilər Osmanlı zəifləməyə başlayanda özmahiyyətlərini aydın şəkildə ifadə etməyə başladılar. 1895-1896-cı illərdəyaranmış qarışıqlıqdan istifadə edən ermənilər xarici marağı ifadə edən vəonların dəstəyi ilə amansız qırğınlar törətməyə başladılar. Hələ XIX əsrin90-cı illərində sonradan baş verəcək qırğınlar haqqında Osmanlıda fəaliyyətgöstərən xarici diplomatik korpusların nümayəndələri raportlarında həyəcantəbilini çalırdılar. İstanbulda 1891-ci ilin əvvəlində erməni məsələsini təsviredən fransız səfiri Kambon raportunda bildirirdi: “Londonda ermənilər yaxşısığınacaq tapdılar: Qladston hökuməti narazı erməniləri topladı, onlarıqruplaşdırdı, intizam, qayda-qanun öyrətdi və öz köməyini vəd etdi. Həminvaxtdan təbliğat komitəsi Londonda bərqarar oldu və burada müvafiqtəlqin-inandırma işləri görüldü. Erməni əhalisi içərisinə olduqca sadə ikiideyanı yürütmək zəruri idi: “millətçilik və azadlıq ideyası”. Bunlarınyayılması ilə komitələr məşğul oldu və beləliklə bir neçə illər ərzində gizlicəmiyyətlər bütün Ermənistanda yayıldı: Türkiyə inzibati üsul-idarəsinin qüsurvə çatışmazlıqları təbliğ edilir, erməni xalqında isə millətçilik və istiqlaliyyətideyaları oyadılır”. Osmanlı imperiyasında yaşayan ermənilərin “oyadılmasında”ABŞ missionerləri də mühüm rol oynayırdılar. Onların hesabına xaricdə təhsilalan erməni ziyalıları ticarət və kommersiya işlərində vəziyyətlərini daha damöhkəmləndirir və Osmanlı imperiyasının iç işlərində ciddi bir qüvvəyəçevrilirdilər.

Göründüyü kimi,məqsədlərini həyata keçirmək üçün Böyük Britaniya, ABŞ və Rusiyaimperatorluqları “erməni kartı”nı uğurla işə saldılar. Bəllidir ki, RusiyanınQafqazlara enməsi, Böyük Pyotrun vəsiyyətinə görə, Hindistana, Aralıqdənizininə, İstanbula sahib olmaq üçün yerinə yetiriləcək bir hərəkətinbaşlanğıcıydı. Rusiyanın yüzillər boyunca Anadolu ilə İran və Azərbaycanıistila etmək istəməsi Hindistan ilə Boğazları əldə etməyə çalışmasıyla bağlıidi. Bu yolda ermənilərdən yararlanmağa çalışırdı. Başlanğıcda İngiltərəninbirbaşa dəstəyi ilə ortaya çıxan silahlı erməni üsyanları Avropadakı gəlməerməni aydınları arasında “Ermənistan” və “Hınçak” kimi siyası partiyalarınyaranmasına yol açdı. Öncə amacı Osmanlı imperiyasındakı erməniləriqurtarmaqdan ibarət olan Daşnaksutyun Osmanlı imperiyası ərazilərinə silahlıterroristlər göndərməklə qənaətlənirdi. Sonradan Rusiya tərəfindən dəstəklənənDaşnaksutyun Osmanlı imperiyasında uğursuzluğa uğradıqdan sonra Qafqazdamüstəqil bir erməni dövləti yaratmağa cəhd etdi. Bunun üçün də onlarqarşılarına məqsəd qoydular ki, Qafqazda türkləri və gürcüləri tamamilə aradanqaldırıb çoxluq təşkil edən “erməni xalqı” yaratsınlar. Bu məsələ dərinliyi ilə gürcüsosialistlərindən Karibinin “Qızıl kitab” adli əsərində öz əksini tapmışdır: ”Erməniinqilabçılarının, özəlliklə Daşnaksutyun Partiyasının ortaya çıxışından öncəQafqaz bölgəsində barış və hüzur hökm sürürdü. Ermənilər, türklər və gürcüləryüzillərcə bir yerdə yaşadılar. Bu yüzillərdə milliyət düşmanlığındanqaynaqlanan bir olay olmamışdır. Müsəlmanlarda, doğrudur qan düşmanlığı vardır.Lakin bu milliyətlə ilgili deyildir. Daşnaklar gəldilər və gələcəkdə Ermənistanüçün, yalnız ermənilərin yaşadığı bir yurd yaratmaq istədilər. Bu zamandanbaşlayaraq Qafqaz kəndlərinə milli düşmanlıq və nifrət duyğuları doldu. Ermənilərsilah işlətdiklərinə görə, türklər də onlara cavab verdilər”.

Osmanlı imperiyası vəQafqazlara istiqamətlənən nizamlı erməni terroristləri bütün bölgəni qanaboyadılar. Silahsız türklər onlara ciddi müqavimət göstərə bilmirdi. Həminvaxtlarda da erməni terroristləri dünyanın iri güclərinin məqsədlərini həyatakeçirmək üçün əla bir vasitə idi. O zaman Qafqaz Genel Valisi və ermenitərəfdaşlığı ilə tanınan knyaz Vorontsof-Daşkof erməni vəhşiliklərininmahiyyətini çox yaxşı bilirdi. Sadəcə olaraq bu vəhşiliklər o həddə çatdı ki,onun özü gördüyü insan vəhşiliklərindən dəhşətə gəlmişdi. Dünyada beləvəhşiliklər törədə biləcək bir xalqı ağlına belə gətirə bilməzdi.

Bu vəhşiliklər həmin dövrdəonun şahidi olmuş, Azərbaycanın görkəmli yazıçısı Məmməd Səid Ordubadininqələmindən təsirli boyalarla çıxmışdır. Onun 1911-ci ildə Bakı milyonerlərindənMurtuza Muxtarovun maddi köməkliyi ilə Haşım bəy Vəzirovun “Səda” mətbəəsindəçap etdirdiyi “Qanlı sənələr” adlı kitabında 1905-ci ilin qanlı faciələriniətraflı şərh etmişdir. O yazır:”Gəncədə 1905-ci il noyabrın 8-də daşnaklarBəhmənli sakinlərini, bir iranlı biçarəni, Ooşaçinar məhəlləsində Molla Cəmillisakinlərini və başqalarını öldürmüşdülər. Naxçıvan faciəsində daşnaklar birəkinçini namaz qılan vaxt qətlə yetirmişdilər. Bakıda, Şuşada, Cəbrayılda,Cavanşirdə və Zəngəzurdakı qətl-qarətlər də daşnakların əməllərininnəticəsidir. Hamazasb, Aram bek, Baqrat, Asqırat və başqa əliqanlı cəlladlar buişlərə başçılıq etmişlər. 1905-ci il kütləvi soyqırımını həyata keçirmək üçünermənilər uzun illər ərzində silahlanmış könüllülər toplamış, sonra isəmütəşəkkil surətdə eyni vaxtda müxtəlif yerlərdə azərbaycanlı türklərinikütləvi surətdə qırmağa başlamışlar. Onlar muxtariyyat adı altında Azərbaycan,Gürcüstan, Türkiyə torpaqları hesabına “Böyük Ermənistan” yaratmağa cəhdedirdilər. Belə bir xəyal ilə sərxoş olmuş daşnaklar heç bir çirkin əməldən,terrordan, vəhşilikdən çəkinmirdilər. Onlar bir tərəfdən güclü təbliğat aparır,Azərbaycan türklərinə qarşı düşmənçilik hissini qızışdırır, digər tərəfdənmüasir silahlarla təchiz olunmuş könüllü qoşun dəstələri hazırlayırdılar.Nəhayət, daşnaklar 1905-ci ilin fevralın 2-də Bakının Quba meydanında Ağa Rəziadlı bir azərbaycanlını qətlə yetirdilər. Fevralın 6-da onlar başqa birmüsəlman azərbaycanlı türkünü öldürdülər. Fevralın 7-də yenə hər tərəfdə atışmabaşlanıb, ermənilər ümumi hərbi qiyama başladıqlarından müsəlmanlar daaçıq-açığa tüfəng-tapança götürüb, hərbə girişməkdə idilər. Damlardan,pəncərələrdən müsəlmanların və gəlib keçən bütün tayfaların üzərinə ardı-arasıkəsilmədən atəş açlırdı. Bu vaxtda Bakının və zavodların elə bir yeriqalmamışdı ki, iğtişaş sirayət etməsin. Müharibə fevralın 6-dan 10-a qədər tamşiddətlə davam etdiyindən erməni və müsəlmandan tələfat min nəfər olmasa da,mal və zəruri əmlaka dəyən zərər milyonları keçməkdə idi. Hökumət bu mərəkələrisakitləşdirməyə çıxdısa da, elə bir ciddi iş görmədiyi hamımıza məlumdur. M.S.Orubadisözünə davam edədrək yazır: ”Bu qətllər elə bir bomba idi ki, cümlə Qafqazaburadan atəş açıldı”. Ermənilər rastlarına çıxan əlsiz-ayaqsız müsəlmanlarıqırıb kəsirdilər. Bakıdan sonra 1905-ci ilin martın 5-də gündüz saat üçradələrində Naxçıvanda üç nəfər cəhrili Şeyx Mahmud kəndinin yanından keçərkənermənilər tərəfindən ağır yaralanır, mayın 7-də isə Tumbul kəndində birazərbaycanlı öldürülür. Mayın 9-da Əliabad kəndi yaxınlığında Hacı ƏliBayramzadə adlı hörmətli bir kişi yeddi güllə yarası ilə qətlə yetirilir. Mayın11-də ermənilər şəhəri atəşə tutur. 2 saat yarım ərzində şəhərdə güllə səsi,alov və tüstüdən başqa bir şey nəzərə çapmırdı. M.S.Ordubadi müxtəlif sənədlərəəsaslanaraq göstərir ki, Naxçıvanda erməni fitnəsi yerli əhalinin qeyrəti sayəsindəaradan qaldırılmış, düşmənlər məğlub edildikdən sonra kazak ordu hissəsikomandirinin əmri ilə rus əsgərləri ermənilərlə birlikdə azərbaycanlılarındükanlarını yandırmış, mallarını talan etmiş, yeni fitnəkarlıqlar törətmişlər.Noyabrin 26-sı gecəsində baş vermiş bu hadisə Naxçıvanda müsibət gecəsiolmuşdur. Noyabrın 30-da Cəhri kəndi kazaklar və ermənilər tərəfindənyandırılır. Ayın otuzunda Cəhri kəndinin ermənilər və kazaklar tərəfindənyandırılması camatı çox pərişan etdi. Bir gün İrəvan general-qubernatoru cənabPaskeviç şəhərə təşrif gətirməklə, cammat yığışıb dərdlərini deyib çarəistədilər. Və Cəhri faciəsini də ortaya qoyub şikayət etdilər. Qubernator isə“eyb etməz, mən işə yaxşı baxaram”-deməklə camaatı dağıtdı. Müxtəsər iki güncənab qubernator keyfə məşğul olub, Cəhri kəndi tamam yanıb qurtarandan sonraqubernator Cəhriyə yollandı. Dekabrın ikisində qubernator gedən vaxt camaatyığılıb şəhərin ikinci hissəsinə kazaklar tərəfindən od vurulduğunu deyibkazakların götürülməsini tələb etdilərsə də, “yaxşı, demişik “mera” (tədbir)götürsünlər, gedib Cəhriyə, qayıdıb işlərə əncam verəcəyəm”-cavabını veribaradan çıxdı. Müsəlmanları bu hala qoyanhökumətin belə “meralları” (tədbirləri) deyilmi? Müsəlmanlar qayıdıbkazaklardan ərizə yazıb, qubernator qayıdanda təqdim etmək həvəsində olduqlarıhalda, qubernator gecə saat on birdə qayıdıb, müsəlmanların xəbəri olmasındeyə, ahəstə, vaqon ilə İrəvana yollanmışdı. Budur bürokrat idarəsininmüsəlmanlar üzünə açdıqları qəmli hadisə pərdələri. Məlum olduğu kimi, o zamanİrəvan şəhərində və ətrafında ta qədimlərdən əsasən Azərbaycan türkləriyaşayırdı. Onlar da silahsız idilər. Onlarda cəmi 20 tüfəng, az miqdarda fişəngvar idi. Ermənilər İrəvan ətrafında onlarla müsəlman yaşayan kəndləri yandırır,xalqa divan tuturdular. Qırxbulaq mahalında, Gözəcik, Pulluca, Kötüklü,Qoşabulaq və s. kəndlər yerlə yeksan olunur. M.S.Ordubadi daha sonra 1905-ci iliyunun 13-dən Cəbrayıl bölgəsində ermənilər tərəfindən müsəlmanların kütləvisurətdə öldürülməsini şərh edərək yazır ki, Divanlı, Qacar, Ağbulaq və s.kəndlərini yandırırlar. 50 nəfər azərbaycanlı qətlə yetirilir. 1906-cı iliyulun 12-də Şuşada çar hakim dairələrinin ikibaşlı siyasəti üzündən ikincidəfə ermənilər olmazın vəhşiliklər törədirlər. Gəncə və Qazaxda baş verənhadisələrdən bəhs edən M.S.Ordubadi yazır ki, ermənilərin əsas hədəfimüsəlmanları Gəncə ərazisindən köçürüb, yerində Ermənistan təşkil etmək idi.Cavanşir bölgəsində Tərtər və Xaçın dərələrində müsəlman kəndlərinindağıdılması həmin planın bir hissəsi idi. M.S.Ordubadiyə göndərilən məktublarınbirində oxuyuruq: ”Ermənilər hamilə qadınların qarınlarını xəncər iləparçalayanda məsum cocuqların qanlı başları eşikə çıxırmış”. BuradaM.S.Ordubadinin kiçik bir qeydi maraqlıdır. O, yazır ki, bu hadisələrin təsviriolan səhifələrdə bəzi cümlələri oxuya bilmədim. Guya ki, ora su töküldüyü üçünsözlər oxunmurmuş. Lakin müəllif buna açıqlama verir ki, bunlar su deyil,məktubu yazan müxbirin göz yaşları imiş. Mən isə oxucuları yenidən ağlatmamaqüçün o səhifələri yazmıram. Hələ tarixdə heç bir xalq başqa xalqın qadınlarınabelə zülm etməmişdir. Bir ananın əvvəlcə dörd körpəsini öldürürlər, uşaqlarəl-ayaq çaldıqda ananı göz yaşları içində qətlə yetirirlər. M.S.Ordubadiyazlr:”Budurmu erməni mədəniyyəti? Bu rəftarı xəbisanə ilə istiqlaliyyəthavasında olan bir millətin axırı nə olacaqdır, xəyalındayam”. 1905-1906-cıillərdə bilavasitə Daşnaksutyun Partiyasının fitnəkarlığı ilə törədilən və çardairələri tərəfindən aşkar surətdə qızışdırılmaqla erməni terroristləritərəfindən həyata keçirilən milli qırğın xeyli günahsız müsəlmanazərbaycanlının ölümünə, saysız-hesabsız məhrumiyyətlərə və əzablara səbəbolmuşdur.

Ermənilərin törətdiklərivəhşiliklər o dövrdə bunun şahidi olmuş Mir Möhsün Hacı Mirəhməd oğlu Nəvvabınyazdığı “1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası” əsərində də ətraflıtəsvir olunmuşdur. Bu əsərdə rusların ermənilərə necə havadar çıxmaları daverilir. Onun əsərində Lalayevin Bakıda törətdiyi qətliamlar dəqiqiliyi ilətəqdim olunur. Nəvvab göstərir ki, Lalayevin dəstələri küçədən gəlib-keçənbütün müsəlmanları qətlə yetirirdilər. Daha sonra yazır ki, qırğın daha daşiddətlənərkən erməni tayfasından silahlı bir dəstə şəhərin küçələrindədolaşaraq hambalları və əlsiz-ayaqsız qocaları tutub öldürürdü. Nəvvabınəsərində maraqlı bir məqam vardır. O da bundan ibarətdir ki, Bakı lotularındanolan Ağakərimin dəstəsi Lalayevi tutub cəzalandırsa da, onun ailəsinə toxunmur.Bu əxlaqı yalnız Türk əks etdirə bilərdi. Belə deyirlər ki, Lalyevin xoşsifətgözəl bir qızı varmış. Həmin qıza heç kəs toxunmayıb, mehribanlıq göstərib vəgətirib Hacə Zeynalabdinin qızlar məktəbində yaxşı əmin adamlara tapşırıblar.Nəvvabın təqdim etdiyi materiallardan bəlli olur ki, ermənilərin arxasındaduran Rusiya onları uzun illər boyu yaxşı silahlandırmışdı. Eyni zamanda ona datoxunur ki, müsəlmanlar erməni vəhşiliklərinin qarşısnı almaq üçün əllərinəkeçən silahlardan istifadə edərək onlara layiqli cavablar verirlər. Sonraruhanilər və keşişlər ortaya girərək barışıq yaradırlar. Lakin barışıq yenə dəermənilər tərəfindən pozulur. Barışın pozulmasında Rusiya məmurları aktiv roloynayırlar.

Erməniləri əllərində alətedən iri dövlətlər onlara həyata keçirmək üçün lahiyələr hazırlayırdılar. Əsrinəvvəlində isə həyata keçirilən bütün bu cür məqsədlərdə, projelərdə erməniləryer alırdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin görkəmli nümayəndələrindən olanMəhəmmədzadə Mirzəbala bununla bağlı özünün “Ermeniler ve İran” adlı əsərindəbelə yazırdı:” Amerikada “Erməni Milli İttifaqı”nın (The Armenian NationalUnion of America) “1919 Yilinda Ermenistan Haqqında” (The Case of Armenia)adıyla yayınladığı bir əsərdə yuxarıdakı projenin qərarı bulunduğu kimi, BöyükErmənistan xəritəsi də çəkilmışdı. Bu “Böyük Ermənistan” xəritəsində Ermənistan Trabzon və SamsundanQaradənizə və İskəndərun körfəzindən Aralıq dənizinə çıxdığı kimi, AzərbaycanınXəzər dənizinə yanaşır və Gəncə şəhəri yaxınından başlayaraq Kür çayı ilə XəzərDənizinə uzanan çızginin güneyindəki Ləngər, Muğan, Mil, Qarabağ, Zəngəzur,Gəncə qəzasının dağlıq qismini, Naxçıvan ilə Ordubadı, İran Azərbaycanından isəAstara, Ərdəbil, Qaradağ, Təbriz, Xoy, Maku, Səlmas və Urmiya tərəflərini içinəalır”.

İri güclərin əllərində alətolan ermənilər 1918-1920-ci illərdə də Cənubi Qafqazda milli qırğınlarda,siyasi gərginliyin yaradılmasında əsas rol oynadılar. Həmin dövrdə ermənilərinbaşlıca hədəfi Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti olmuşdur. Onlar üçün başlıca məqsədtürklərin qətliamı və bu dövlətin varlığına sona qoymaq idi. Bu məsələyətoxunan erməni əsilli S.Kasyan daşnakların hakimiyyətə gəlməsindən bir il sonrayaranan mənzərəni özünün yazmış olduğu “Hanı çıxış yolu?” məqaləsində belətəsvir edir: ”Hesab edin ki, dünyada heç bir xalq Ermənistanda yaşayan xalqkimi acınacaqlı, çətin günlər yaşamır. Daşnaklar bütün ölkəni zəhərləyir, onunbütün həyati mənbələrini məhv edirlər. Onun azadlıq cəhdlərini darmadağınedirlər. Onlara haqq qazandırmaq üçün mətbuat dəridən-qabıqdan çıxmışdır.Ermənistanda yaşamaq çox alçaldıcıdır, əsl cəhənnəmdir”. “Ermənistan DemokratikRespublikası”nda yaşayanlar acından, soyuqdan, epidemiyalardan qırılırdı.Onların sayı 240 mini ötürdü. Dəqiq məlumatlara görə, 1919-cu ildə“Ermənistan”dan qaçqın düşənlərin sayı 263 min 393 nəfər olmuşdur. 1922-1936-cıillərə qədər isə “Ermənistan” Zaqafqaziya Federasiyasının tərkibində olaraq,heç bir xüsusi iqtisadi potensialı olmadan, Azərbaycanın iqtisadi imkanlarıhesabına yaşamışdır. Bu illərdə erməni kadrlar Azərbaycanın dövlətstrukturlarında yerləşdirilmiş və minlərlə Azərbaycan türkünün, orada yaşayandigər xalqların nümayəndələrinin repressiya olunmasında, qətlə yetirilməsindəbaşlıca rol oynamışlar. Sovet imperiyası dönəmində də ermənilərə “xüsusi qayğıgöstərilirdi”. Sovet dövründə yazılmış erməni müəlliflərinin əsərlərindəermənilərin XVIII əsr tarixi “milli-azadlıq hərəkatı” kimi qələmə verilir,“XVIII yüzilliyin çoxəsrlik erməni xalqının tarixində, xüsusilə onun azadlıqmübarizəsi dövründə önəmli yer tutduğunu”, “çox böyük əraziyə malikdövlətlərinin olduğunu” iddia edirlər. Sovet dövlətinin onlara qayğı göstərməsiisə birbaşa gələcəyə yönəlmişdi. Söhbət bu ərazinin qədim sakinləri olantürklərə qarşı aparılan ideoloji müharibədən gedir. Sovetlər dönəmindəKommunist Partiyasına soxulan və mühüm vəzifə postlarını tutan erməni daşnaklarıgələcək üçün strateji planlar fikirləşirdilər. Ötən əsrin 80-ci illərindəErmənistanda Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri Yüzbaşyan idi. Yüzbaşyanerməni terror təşkilatları ilə birbaşa əlaqədə idi. Bunu ustalıqla gizlədəbilmişdi. O zaman bütün Türk dünyasında baş verən terror aktlarında onunbirbaşa əli var idi. Eyni zamanda göstərdiyi fəaliyyət ilə xaricdə öldürülənTürkiyə diplomatlarının qətlində də iştirakçı idi. Ermənistanda yaşayan daşnakcaniləri onun əli ilə ABŞ-a və digər Avropa ölkələrinə yaşamaq üçün mühacirətəgöndərilirdi. Onlar böyük bir terror şəbəkəsinin fəalları idilər. Coxlu qətllərtörədən cinayətkarlar idilər. Bundan başqa Yüzbaşyanın əli ilə daşnaklar Sovetİttifaqından qiymətli numizmatik materialları, bahalı xalçaları xaricə daşıyırdılar.O zaman bunların çıxarılması qadağan idi. Onun vaxtında Ermənistanda erməniterror təşkilatı olan “ASALA” sərbəst şəkildə fəaliyyət göstərirdi. Onun özü də“ASALA”nın üzvü idi. Ermənistanda çıxarılan numizmatik materialları, bahalıxalçaları “ASALA” xarici ölkələrda satır və gələcək planlarını həyata keçirməküçün maliyyə rıçaqlarını gücləndırir, Avropa və ABŞ-da erməni diaporasınımaliyyələşdirirdi. SSRİ-də nəşr olunan kitablarda göstərilir ki, Yüzbaşyan özəməllərini ustalıqla SSRİ rəhbərliyindən gizlədə bilib. Amma bu inandırıcıgörünmür. Sonralar Azərbaycan, o cümlədən Qafqazda baş verən olaylar bir dahabunu təsdiq etdi.

“Erməni məsələsi” indi dəiri güclərin maraq dairəsində davam etməkdədir. Bu gün Türkiyəyə bu yöndəedilən basqılar, yəni “erməni soyqırımını”nı tanıtmaq, ölkəmiz müstəqillik əldəetdikdən sonra və müstəqilliyə qədər baş verən proseslərdə ermənilərin iştirakıbunun tərkib hissəsidir. Dünya ermənilən törətdikləri vəhşiliklərə əsrin əvvəllərindədə susdu, indi də susur. Çünk bu onların Türk dünyasına qarşı projelərinintərkib hissəsi olmuşdur. Əsrin əvvəllərində Azərbaycan torpaqlarının hesabınabir “Ermənistan” yaratdılar. Əsrin sonunda da Azərbaycan ərazilərininparçalanmasına, “Dağlıq Qarabağ Respublikası” elan olunmasına dəstəkçi oldular.Bir daha qeyd edək ki, tarix faktlar ermənilərin iddialarının tamamilə yalanolduğunu ortaya qoyur. Əksinə, erməni daşnaklarının milli qırğın törətmələrinəqədər onlar bu bölgədə çox yaxşı yaşamışlar. Biz yuxarıda Kambonun raportundan,Mayevskinin xatirələrindən söhbət açdıq. Belə faktlar minlərlədir. BeləlikləKambonun raportu da göstərir ki, erməni məsələsi bilavasitə xarici marağı ifadəedən faktor idi. Bu məsələnin meydana çıxması heç də onların daxili istəkvə maraqlarından doğmurdu. Bu zaman əsas qırğınların törədildiyi Van vəƏrzurumda Çar Rusiyasının baş konsulu olmuş Mayevski erməni vəhşiliyini gözləriilə görmüş və öz xatirələrində bu haqda geniş bəhs etmişdir. Mayevski qeyd edirdi ki, Osmanlıda digər xalqlara, xüsusən də, ermənilərəhəddindən artıq imtiyazlar verilmişdi. Bir çox məqamlarda ölkədə baş verənüsyanların səbəbi də onların səfalət halında yaşaması deyil, Osmanlıhökumətinin həddindən artıq liberal yanaşması nəticəsində yaranan özbaşınalıqvə qudurğanlıq idi. Baş verən iğtişaşlarda Avropa Osmanlı hökumətini ittihamedirdi. Onları xristianları sıxışdırmaqda günahlandırırdılar. Əslində isəiğtişaşların kökündə heç də Osmanlının xristianları sıxışdırılması məsələsideyil, dini və milli məsələlərə həddindən artıq liberal münasibət göstərdiyinəgörə baş veriridi. Xristian məktəbləri demək olar ki, heç bir nəzarətə tabedeyildi. Türklərin idarəetmədə buraxdığı bu boşluqlar onlar arasında iğtişaşameylliliyi artırırdı. Şərqdə xristianlar iğtişaşların əsasında həmişə birideyanı – xarici dövlətlərin işə qarşımasına bəhanə üçün anarxiya yaratmaqideyasını ortaya qoyurdular.” 1890-cı ilin əvvəlində Avropadan təlimatlananHnçaq, Daşnak və Ermənistan cəmiyyətinin üzvlərindən ibarət fəal təbliğatçılarqrupları meydana gəlməyə başlamışdı. “Ali məktəbdən tutmuş lap adicə ibtidaiməktəblərə qədər bütün erməni məktəbləri Avropa paytaxtlarında ifrat dərəcəyəçatdırılmış erməni təbliğatçılarının qızğın fəaliyyət meydanına çevrilmişdi.Vətənpərvərlik mədhiyyə və mahnıları, kəskin satira və təmsillər müəllimlərmühitindən yeniyetmələrin odlu qəlbinə düşürdü, onlarda müsəlmanların “mənfur”hakimiyyətinə qarşı qəzəb, kin-küdurət hissini heç kimə məlum olmayan gələcəyinfantastik illuziyalarının bütöv bir silsiləsini alovlandırırdı. Beləliklə, ənqısa bir vaxt ərzində onların yaratdığı illuziyanın müdafiəsi üçün qanlıfədakarlığa hazır olan qudurğan, inadkar gənclər yarandı…” Bunun ardınca,xarici dəstək və erməni mənfur siması 1895-1896-cı illərdə türk kəndlərinəbasqınlara və kütləvi qətllərə səbəb oldu. Qızışdırılan erməni terroristlərinəinki türklərin, o cümlədən, Osmanlıda xüsusi imtiyazla yaşayan ermənilərin dəhəyat tərzini pozdu. Hökumətə qarşı isə üsyanlara görə Avropa dövlətləritərəfindən təzyiqlər davam edir, üsyanların baş verməsində əsas günahkar kimiOsmanlı hökuməti göstərilirdi. Beləliklə, bir tərəfdən ermənilər qızışdırılır,onlara hər cür maddi dəstək verilir, digər tərəfdən də bu üsyanlardan Osmlanlıdövlətinə qarşı təzyiq kimi istifadə olunurdu.

1895-ci il iyulun 11-dəOsmanlı hökuməti təzyiqlərdən geri çəkilməli oldu. Xarici dövlətlərintələblərini ödəmək və inqilabçı erməni dərnəkləri ilə barışmaq üçün siyasicinayətlərə görə, həbs olunanlara ümumi amnistiya elan olundu. Bu əslindəvəziyyəti yaxşılaşdırmadı. Əksinə, quldurların azadlığa çıxması ilə qırğıntəhlükəsi daha da artdı. 1895-1896-cı illər qırğınının canlı şahidi Mayevskixatirələrində yazırdı: “Türkləri hər hansı bir vəhşiliklə ittiham edirləretsinlər, lakin mən bir şeyi deyəcəyəm: Türkiyənin müxtəlif şəhərlərindəermənilər və müsəlmanlar arasındakı toqquşmalar barədə şəxsən mənim bildiklərimməni belə bir qənaətə gətirir ki, qanlı işlər hər yerdə məhz ermənilərinözlərinin təşəbbüsü ilə başlanmışdır. Məsələn, Trabzon qırğını həmin şəhərinküçələrində iki türk generalı Bağır paşa və Həmdi paşa yaralandığından sonrabaşlamışdı. Çox kasıb şəraitdə yaşayan minlərlə erməni görmüşəm….. Lakin oqədər məşhur məşum “türk vəhşiliyinə” heç yerdə rast gəlməmişəm….” Erməniqırğınlarının əvəzində Avropada belə bir təəssürat yaradılırdı ki, guyaOsmanlıda xristian əhali sıxışdırılır, onlara amansız divan tutulur vəqeyri-müsəlman əhalinin Osmanlıda yaşaması mümkünsüzdür. Bu əslində çoxdandıki, hazırlanan dövləti parçalamaq siyasətinin tərkib hissəsi idi. Bu oyununəsas təşkilatçılarından biri ingilislər idi. İngilis təşkilatçılarının bu oyunuqurmaqda əsas məqsədi Osmanlını Çar Rusiyası ilə yeni müharibəyə sürükləməkidi. Bu planın baş tutmayacağını anlayan ingilislər özlərinin erməni siyasətini1895-ci ilin noyabr ayından dəyişməyə başladılar. Mayevski erməni məsələsininşişirdilməsində yerli ingilislərin rolundan bəhs edərkən yazırdı: “Mən əslademək istəmirəm ki, ingilis konsulları erməni hərəkatının rəhbərləridirlər.İngilis konsulluğu erməni inqilabçılarının Türkiyənin başqa hissələrindəonların işlərinin gedişi barəsində yaxşı sorğu kontorunda olduğu kimiməlumat almaq üçün məntəqə idi….” Lakin ingilislər bu addımların Yeni Rus-Türkmüharibəsi üçün səbəb olmayacağını anladıqdan sonra ermənilərə qarşı münasibətdəyişdi. Beləliklə, 1895-ci ilin sonunda İngilis hökuməti erməni sevdalısı olankonsul Alvartı mayor Vilyamsla əvəzlədilər. Bu, ingilis hökumətinin erməniməsələsinə yeni münasibətinin açıq göstərcisi oldu. İngilis yardımınınkəsilməsi erməniləri çaş-baş salmaqla yanaşı, onları pulsuz qoydu. O dövrerməni inqilabçıları qəzəblə bir faktı ifadə edirdilər: “ İngilislərermənilərin bir funt qanını, bir funt Van samanından da ucuzqiymətləndirirdilər”.

Pulsuz və köməksiz qalmışermənilərin etiraf etdiyi bu fakt sonrakı 100 ildə onların işləmə vəfəaliyyət mexanizminin əsasını açır. İngilislərin uğurla istifadə etdiyiermənilər sonra işlərinə yaramadığı üçün bir kənara atıldı. Həmin dövrdə ÇarRusiyasının bölgədəki səfiri gözü ilə gördüklərini ifadə edir. Bu günyaşadığımız bir sıra problemlərin gerçək səbəblərini səfir Mayevski öz dili iləbildirir, mənfur erməni siyasətinin mahiyyətini açıqlayır: “Həqiqət ona görəyoxdur ki, erməni müəllifləri həmin həqiqətdən diqqətlə, düşünülmüş şəkildə,səylə qaçırlar. Onlarda hər şey faktların şişirdilməsi əsasında qurulmuşdur.Onlar bütün fəaliyyətlərini uydurmalar, ağlasığmaz, görünməmiş, eşidilməmişqəddarlıqlar uydurmağa əsaslandırmışdılar ki, başqalarında ermənilərə rəğbət,türklərə qarşı isə nifrət hissi yaransın. Lakin bütün bunlar ermənilərə qarşımaraq və rəğbət əvəzinə, yalnız nifrət hissi doğurur.”

 

Ermənilər tarixi dəsaxtalaşdırdılar

 

Ermənilər müstəqil dövlətəsahib olduqdan sonra bu bölgədə özlərinin qədimliyini əsaslandırmaq üçün saxtatarix yaratmağa girişdilər. Bu yöndə də onların köməyinə Qərb dünyası və ABŞ,Rusiya, ardınca da Sovet İttifaqı gəldi. Həmin ölkələrin elmi dairələrindəminlərlə elmi əsrlər meydana çıxdı ki, “Böyük Ermənistan”, “Kiçik Ermənistan”ifadələrini işlətməklə ermənilərin qədim xalq olduqlarını ictimai rəyəyeritməyə başladılar. Amma tarixi mənbələr sübut edir ki, “Böyük Ermənistan”,“Erməni yaylası” coğrafi anlayışları sonradan uydurulmuşdur. Ermənisaxtakarları və onların yedəyində gedən bəzi “tarixçilər” heç bir ilk mənbəyəəsaslanmadan “Böyük Ermənistan” anlayışının e.ə. III əsrin sonlarında meydanagəldiyini iddia edirlər. Onlar sübut etməyə çalışırlar ki, guya, “BöyükErmənistan” anlayışı iki mənada-coğrafi və siyasi mənalarda işlənmişdir;coğrafi anlayış kimi bu ifadə guya e.ə. 220-ci ildən məlumdur. Saxtakarlar e.ə.220-ci ili böyük fəxarətlə ona görə “Böyük Ermənistan” anlayışının “doğum günü”elan edirlər ki, həmin ildə Selevki hökmdarı III Antiox Ararat çarlığını işğaletmiş və onu Ermənistanın “əsas vilayəti” olan Van gölü hövzəsi ilə“birləşdirmişdir”. Əcəb məntiqdir! 220-ci ildə Selevki hökmdarı “erməniçarlığını” işğal edir, üstəlik Van gölü hövzəsini də ələ keçirir və bu da“Velikaya Armeniya”nın yaradılması kimi qələmə verilir. Başqa sözlə, Ermənistanərazisi başdan-başa işğal edilərək selevkilərin hakimiyyəti altına keçir ki, buda erməni saxtakarlıqları tərəfindən “Böyük Ermənistan”ın yarandığı gün kimiqələmə verilir. Yeri gəlmişkən, tarixi saxtalaşdıranlar “Böyük Ermənistan”anlayışının yaşını 20 il artırmaq xatirinə Selevki hökmdarı III Antioxun“Ararat çarlığını” işğal etməsinin tarixini də 20 il “qədimləşdirmişlər”.Əslində isə, yəqinliklə təsdiq etmək olar ki, Selevki hökmdarı III AntioxunArmeniya ərazilərini tutması e.ə. 220-ci ilə aid deyil! Məlumdur ki, Selevkihökmdarı III Antiox e.ə. 223-cü ildə hakimiyyətə gəlmiş və ilk növbədə Mada(Midiya) satrapı Molonun və onun qardaşı, Parsa satrapı Aleksandrın təhlükəliüsyanlarını yatırmış, sonra Molonun üsyanına yardım göstərdiyi üçün Atropatenayahücum etmişdi. Antioxun Atropatena şahı Artabazanla müharibəsi sülhlə bitmişdi.Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Atropatena ərazisi Hirkan (Kaspi) dənizindən Rioni(Fasis) çayının yuxarılarınadək uzanırdı, yəni Armeniya və İberiyanı da əhatəedirdi. Polibinin yazdığına görə, “...Artabazanın vilayəti Midiya ilə yanaşıolub, ondan yalnız aralıq dağlarla ayrılır; onun Fasiddən (Fasis-D.Ə.) yuxarıdaolan bəzi hissələri Pontun üzərində yüksəlir və vilayət Hirkan dənizinə qədərçatır. Vilayətdə döyüşkən, əsasən at belində vuruşan və ümumiyyətlə, müharibəüçün daha nə lazımdırsa hamısına kifayət qədər malik olan xalq yaşayır. Buçarlıq hələ farsların dövründən qalmışdır, belə ki, İskəndər onu gözdənqaçırmışdı”. Beləliklə, heç bir mənbədə, elmə məlum olan kitablarda IIIAntioxun işğallarından sonra “Belikaya Armeniya (Böyük Ermənistan)” coğrafianlayışının meydana gəlməsindən söhbət getmir. Bunlar Rusiya və Qərbdairələrinin dəstəyi ilə erməni saxtakarlıqları tərəfindən elmi dövriyəyəburaxılmışdır.

Maraqlı məqamlardan biri də“Erməni yaylası” ilə bağlıdir. Sonradan saxtalaşdırılaraq “Ermənistan(“Armeniya”) adlandırılan tarixi “Armina”nın ərazisini cənubundan şimalınadəkbaşdan-başa keçən Ksenofont özünün “Anabasis” əsərində bu dağlıq ğlkəni birdəfə də olsun “Erməni yaylası” (“Armyanskoe naqorye”) adlandırmır. Başqa ilkmənbələrdə, o cümlədən Roma-yunan mənbələrində də “Erməni yaylası”(“Armayanskoye naqorye”) coğrafi anlayışına təsadüf olunmur. Lakin erməni vəermənipərəst tarixçilər özlərinin torpaq iddialarını təkcə uydurma “VelikayaArmeniya” anlayışının kağız üzərində şişirdilmiş əraziləri hesabına“əsaslandırmaqla” kifayətlənmirlər. Tarixi saxtalaşdıranlar XIX əsrin sonundanetibarən elmi dövriyyəyə daha bir uydurma termin – “Erməni yaylası”(“Armyanskoye naqorye”) coğrafi anlayışını da daxil etdilər. Üzdəniraqtədqiqatçılar, əsasən də coğrafiyaşünaslar bununla daha geniş ərazilərin, həttaŞərqi Anadoludakı dağların da guya ən qədim zamanlardan ermənilərə məxsusolduğunu beyinlərə yeritməyə başladılar. Antik müəlliflərin Anadolununşərqindəki dağlıq əraziyə tətbiq etdiyi bütün ümumiləşdirici coğrafi terminlərXIX əsrdə elmi ədəbiyyatda, o cümlədən Avropa elmi ədəbiyyatında işlənməkdədavam edirdi. Lakin XIX əsrdə vəziyyət dəyişməyə başladı. Məsələn, 1843-cü ildəbaş vermiş zəlzələnin nəticələrinin geoloji tədqiqi ilə əlaqədar Ağrıdağbölgəsinə səfər edən M.Vaqner “Ermənistanın dağları” (almanca Hochland Armenien)ifadəsini işlədir. K.Ritterin 1874-cü ildə rus dilinə tərcümə olunmuş əsərindəhəm “Tavr silsiləsi” (Tavrskiy sep”), həm də “Ermənistan yüksəklikləri”(“Vozvışennosti Armenii”) ifadəsi paralel işlənir. Bu cür misalların sayınıartırmaq mümkündür. XIX əsrdə avropalı geoloqlar və geomorfoloqlar etniksərhədləri təyin edərkən (hərçənd bu onların səlahiyyətində olmayan iş idi)oronimlərə (dağ adlarına) və digər təbii amillərə əsaslanan yanlış nəzəriyyədənçıxış edirdilər.

Anadolunun şərqindəkiyaylanın erməni etnosunun adı ilə adlandırılması bəzən, yanlış olaraq, XIXəsrdə bu yerlərə səyahət edən tədqiqatçıların guya o dövrdə beynəlxalqdiplomatiyanın diqqət mərkəzində olan “erməni məsələsi”nin təsirindən yan keçəbilmədikləri ilə əsaslandırılır. Əslində “erməni məsələsi”nə nə o zaman, nə də ondansonra beynəlxalq ictimai fikri narahat edəcək və bölgənin siyasi mənzərəsinətəsir göstərəcək bir amil deyildi. Lakin Rusiya imperiyası və digər böyükdövlətlər, sadəcə olaraq, özlərinin xarici siyasətində Osmanlı imperiyasınıaradan götürüb boğazlara yiyələnmək üçün “erməni kartından” istifadə etməkxətti götürmüşdülər. Bu isə, əlbəttə, “Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasındaolan erməni millətçilərinin ürəyindən idi. Göstərilən amil, heç şübhəsiz,erməni və ermənipərəst tarixçilərin, coğrafiyaşünasların, habelə onlarla həmrəyolan Rusiya və Avropa müəlliflərinin elmi axtarişlarına müəyyən təsirgöstərmişdi. Bu məsələdə Rusiyada və Avropanın bəzi siyasi dairələrində Osmanlıimperiyasına və türklərə qarşı hökm sürən nifrət psixologiyası və ermənilərlə bağlı“Xristian həmrəyliyi” siyasəti də az rol oynamamışdı. “Xristian həmrəyliyi”ninkökündə isə türklərə nifrət dayanırdı. Bununla bağlı Jorj de Malevil özünün“1915-ci ildə erməni faciəsi” əsərində yazır ki, aparılan təbliğat ona gətiribçıxardı ki, ermənilər birmənalı olaraq belə bir fikrə gəlib çıxıblar ki,türklər onların barışmaz düşmənləridir və onlara yalnız niftət etmək, onlarıməhv etmək lazımdır.

Beləliklə, coğrafi məkankimi yazılan “Ermıni yaylası” “İran yaylası”, “Kürdüstan yaylası” adları Rusiyavə Avropa tarixçiləri tərəfindən elmi dövriyyəyə gətirilmişdir. Bu ərazilərqadim mənbələrdə tamamilə ayrı bir adla adlandırılmışdır. E.Ə. XXI əsrin mixikitabələrində Van gölündən qərbdə yerləşən dağlıq ərazi Tabra (və ya Tibar) adıilə ifadə olunurdu. III Saımanasarın (e.ə. 859-824) və II Sarqonun (e.ə.722-705) kitabələrində bu yer Tabal kimi göstərilir və müasir Kappadokiyada(Aşşur mənbələrində Katpatuka) lokalizə olunur. Sonralar antik müəlliflər bucoğrafi termini “Tavr” formasında yazmışlar. Bu termini ilk dəfə tətbiqedənlərdən biri, Strabon bu dağlıq ərazihaqqında dəqiq məlumata malik olmadığından gah Tavrın “Armeniyanın cənubhüdudlarını təşkil etdiyini”, gah da Midiya və Armeniyanın “Tavrın mərkəzində”yerləşdiyini yazır. Əsərin digər yerində isə Tavr dağlarından fərqli olaraq o,“Armeniya dağları” ifadəsini də işlədir. Lakin o, Sofena və “Kiçik Armeniya”çarlıqlarını Tavr dağlarında deyil, “Antitavr” (“Tavr arxası”) adlandırdığıməkanda yerləşdirir. Plutarxın “Likull” əsərində də paytaxt Tiqranakertin Antitavrdayerləşdiyi göstərilir. Yeri gəlmişkən, Tavrın Pariadr adlanan silsiləsi “KiçikArmeniya” kimi tanınan coğrafi ərazini Kappadokiyadan ayırırdı. Coğrafi terminkimi Anadolunun şərqindəki dağlıq əraziyə verilən “Tavr” adı sonralar unudulduvə yalnız antik müəlliflərin əsərlərinə müraciət edən səyyahların vətarixçilərin yazılarında xatırlandı. Birinci Dünya müharibəsindən (1914-1918)sonra bu coğrafi ərazi və hətta onunla həmsərhəd ərazilər öncə rusdilli dövrümətbuatda, tədricən də Qərbi Avropanın elmi ədəbiyyatında “Armayanckoyenaqorye” (Armenischen Hochlandes, Armenian upland, Armenien plateau) adıaltında ictimai-siyasi şüura təlqin olunmağa başladı. Bunun arxasında, heşşübhəsiz, Türkiyəyə və bölgənin türk əhalisinə qarşı Çar Rusiyasi və Sovethərbi-siyasi dairələrinin gələcəyə hesablanan siyasi ambisiyalarından doğanməkrli siyasət dururdu. “Kapitalist” Türkiyəsinə qarşı ideoloji mübarizədəAnadolunun ermənilər yaşayan məskənləri daim Sovet rejiminin gündəmindəolduğundan, “Erməni yaylası” coğrafi anlamı daşımaqla bərabər, gələcək siyasiməqsədlərə hesablanmışdı. Beləliklə, dayanmadan dövriyəyə buraxılan “BöyükErmənisatan” təbliğatı, tarixi və coğrafi adların saxtalaşdırılması bir-biriniəvəz edən erməni nəsillərinin yaddaşında bu yerlərin qədim zamanlardanermənilərin adı ilə bağlı olması, daha doğrusu, “ermənilərə məxsus olması”barədə yanlış təsəvvürlər yaranmasına yol açdı. Beləcə qərbdə Ərzincandanbaşlayıb şərqdə Ərdəbilə qədər, şimalda Trialetidən tutmuş cənubda Urmiyagölünün şimalına qədər uzanan və təqribən 400 min kv.km ərazini əhatə edəngeniş coğrafi arealı ancaq bir etnosun, özü də nə qədim tarixi, nə də qədimmədəni kökləri ilə bu yerlərə bağlı olmayan gəlmə bir etnosun-ermənilərin adınacalamaqla tarixi ədalətsizliyin təməli qoyuldu. Əsrlər boyu bu coğrafiyanınaborigen əhalisi olan, bu bölgədə yaşayan və indi də yaşamaqda davam edən,tarixi –mənəvi dəyərləri ilə ən qədim zamanlardan bu yerlərlə bilavasitə bağlıolan etnik qurumların və xalqların qondarma “Erməni yaylası” adı altındaümumiləşdirilməsi tarix elmində olduğu kimi, coğrafiyaşünaslıqda da görünməmişbir saxtakarlıqdır. “Erməni yaylası” fikrinə münasibət bildirən qədim dünyaüzrə mütəxəssis İ.M.Dyakonov yazırdı ki, bizim eradan əvvəl III minillikdə“Erməni yaylası” ilə bağlı əlimizdə tutarlı dəlillər yoxdur, onun haqqında çoxaz məlumatlar vardır. Bu ərazilər isə Kür-Araz mədəniyyətinə daxil olanərazilərdir. Bu mədəniyyət də Cənubi Qafqazda çox yaxşı öyrənilib. Göründüyükimi, qədim dünya üzrə mütəxəssis dolayısıyla “Erməni yaylası”nın olmadığınıbildirir. Təbii ki, onun münasibətini başa düşmək olar. Tamamilə inkar edəbilmir. Çünki Sovetlər İttifaqında bunu danmaq bütün imtiyazlardan məhrum olmaqvə sonra da həbsə atılmaq demək idi. Qeyd etmək lazımdır ki, müasir Türkiyəninelmi dairələrində, düzgün olaraq, uydurma “Erməni yaylası” söz birləşməsinə vəonun Avropa dillərindəki tərcümələrinə deyil, bölgənin tarixi adlarından biriolan “Anadolu” –“Şərq” termininin işlədilməsinə üstünlük verirlər. Yuxarıdakıfaktlardan aydın olur ki,“Erməni məsələsi” adı altında tarixdə ən böyüksaxtakarlıqların əsasi qoyuldu. Bunun birbaşa məsuliyyəti Rusiya, Avropa, ABŞvə Rusiyanı əvəzləmiş Sovetlər İttifaqının üzərinə düşür. Türk dünyasına qarşıyaranan nifrətin mənbəyində onların erməni “millətçilərini” yönəldənsiyasətləri dayanır.

Ermənilərin necə və nə cüryaranmaları barədə ən inandırıcı tarix faktlardan biri də onların şudra vəqaraçılardan gəlmə versiyasıdır. Yaradılan bu qondarma xalq qarşıq nigahlardanəmələ gəlmişdir. Onların genində 17 xalqın geni olduğu vurğulanır. Ammaerməniliyin mərkəzində şudra və qaraçı xarakteri dayanır. Bəllidir ki, Hindistanda tarixən kasta rejimi olmuşdur.Sonuncu kasta şudralar idi. İndi onlaradalitlər deyirlər. Bunlar murda hedab olunudular. İndi də dalitlərə münasibəteynidir. Onları heç bir dövlət işlərinə yaxın buraxmır və təqib edirdilər. Butəqibdən qaçan şudralar eradan əvvəl VIII-IX əsrlərdə Mesopotamiya, Urartu,indiki İran və digər ərazilərə köç etdilər. Sonradan, eramızın ortalarında buərazilərə qarası köçləri də oldu. Bunlar arasında çox yaxınlıq olduğundan dahaçox qarışdılar. Yerli xalqlardan da bunlara qarışdı. Amma bunların murdarxarakteri o xalqları da ağuşuna aldı. Sonradan xristianlığı qəbul edən bu şudravə qaraçılardan əmələ gələn, özünə erməni adını götürən bu xalq bütünimperiyaların siyasətində mühüm rol oynamağa başladılar. Hansı imperiyagüclüdür, ona üz tutdular. Bu istiqamətdə daha çox qadınlarını qabağa verirdilər.Bu gün onların xarakterində çadralıq və qarçılıq özünü göstərir. Dünyadagörünməyən vəhşiliklər törədən ermənilərin mentaliteti təbii ki, şudramentailitetidir. Bunların genində olan şudra elementi daima qisasçılıq hissiilə yaşayır. Böyük ərazilərə sahib olub insanlıqdan qisa almaq istəyirlər.Dünyada terrorla yaşayan bu şudralar bəşəriyyət üçün böyük təhlükədir. Onlardahəm də qarası mentaliteti vardır. Oğrudurlar və oğurladıqlarını da öz adlarınaçıxır, sonra da saxtakarlıqla əsaslandırırlar. Onların murdar mentaliteti vəoğru olmaları barədə dahilərin çoxlu fikirləri vardır. Onlar İrəvanayerləşdiriləndən sonra burada bir qaraçı məhləsi də yaratmışdılar. Onlarınməşhur tarixçisi Patkanyan özü də etiraf edirdi ki, mənim əslim qaraçınəslidir.

 

 

Sonuc

 

Sonucda qeyd edək ki, beynəlxalqgüclərin “erməni siyasət”i indi də başqa üsullarla davam etdirilir. Bu günqardaş Türkiyəyə təzyiq etməklə qondarma “erməni soyqırımı”nı ona qəbul etdirib,Türkiyəyə qarşı həmişəlik “Domokl qılıncı”na sahib olmaq istəyirlər. Onlar əsrin əvvəllərində Osmanlı ərazilərindəerməni terroristlərinin törətdiyi vəhşiliklərinə göz yumurlar. Onlar TürkiyədəPKK tərəfindən axıdılan qanlara, Azərbaycanda erməni vəhşiliklərinə, “Xocalı soyqırımı”nagöz yumdular. Buna hansı ədalət prizmasından baxmaq olar? Bu onların daimahəyat keçirdiyi bir siyasətdir və tarix boyu da keçirmişlər. Tarix ondan ibarətdeyildir ki, onu təkcə öyrənəsən. Tarix odur ki, ondan nəticə çıxarasan. Bu günAzərbaycan bu nəticəni çıxararaq öz ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçünantiterror əməliyyatlarını aparır. Qəhrəman Azərbaycan Ordusu tezliklər Qələbəbayrağını Şuşaya, Xankəndinə sancacaqdır. Əslində, bu həm də İrəvana bayraq sancmaq deməkdir.Ermənilər Qafqaza gəlmədir. Bunu dünyanın əksəriyyət tarixçiləri də yazırlar.Onları bura köçürüb, bizim ərazilərimizdə yerləşdirib, ərazilərimizdən onlara“dövlət” yaradıblar. Bu qondaram millət elə bilirdi ki, Rusiyanın hərbi yardımıvə Avropanın ideoloji təbliğatı ilə işğal etdiyi ərazilərimizi özünküləşdirəcək,ərazilərimizdə ikinci “erməni dövləti” yaradacaqdır. Buna görə də Şuşadaandiçmə mərasimi keçirir, Cıdır düzündə də atdanıb-düşürdülər. Ərazilərimizimurdarlayırdlar. Arzuları ürəklərində qaldı. İndi Cənab Prezidentimiz İlhamƏliyevin dediyi kimi siçana dönüblər. Rusiyaya, Avropaya yalvarırlar. Eynizamanda, murdarlıqlarını davam etdirib, dinc əhalimizə qarşı qadağan olunansilahları atırlar. Onlar tarix boyu sübut ediblər ki, uşaq qatilidirlər. İndidə Tərtəri, Gəncəni, Bərdəni, Naftalanı, Ağcabədini raket atəşinə tutarkən bunubir daha ortaya qoydular. Təəssüf ki, bunlar dünyanın iri dövlətlərinin gözləriqarşında baş verir. Amma bu şudra və qaraçılar qanmırlar ki, zaman ayrızamandır. Hesab vermənin zamanı gəlib çatıbdır. Bu gün Azərbaycan tək deyildir.Onun haqq savaşında onunla birgə olan neçə-neçə dövlətlər vardır. Onlarhesablaya bilmədilər ki, bu gün ayrı bir, dünyada gücü çevrilən qardaş Türkiyəvardır. İndi də qapı-qapı düşüblər. Amma nəticəsi olmayacaqdır. Çünkibəşəriyyətin ləkəsi olan bu terrorçular cəzalandırılmalıdırlar. Tarixiərazilərimizdən rədd olub getməlidirlər. Qarşıda bizi Göyçə, Zəngəzur, İrəvangözləyir. Sonra da Təbriz... Bütöv Azərbaycan!!! Yeni bir dönəm başlayıbdır!!!Dünyaya ədalət gətirəcək Türk dönəmi!!! Tarix prosesləri bu dönəmə doğrufırladır. Çünki bütün xalqlar ancaq Türk ədaləti altında rahat nəfəs alıblar.Lakin həmin dönəmdə terroru özünə peşə seçən şudra və qaraçı yığnağı olanermənilərə yer olmayacaqdır!!!

Mənbə: moderator.az