Qazaxıstan da Rusiyadan “qaçır” – Prosesləri izləyək

Qazaxıstan da Rusiyadan “qaçır” – Prosesləri izləyək

Bu yaxınlarda Qazaxıstanın Rusiyadan tədricən uzaqlaşması ilə bağlı müxtəlif siyasətçilər və analitiklər tərəfindən geniş şərh olunan üç məqalə yazdım. Məqalələr fərqli variantları nəzərdən keçirirdi. Hər zamankı kimi şərhlər dinc bir müzakirəni özündə ehtiva edirdi. Amma zərərli fikirlər də olurdu, lakin bu, o qədər də əhəmiyyətli dərəcədə çox deyildi. Məni təəccübləndirən isə fərqli insanların fərqli şərhlərində Qazaxıstanda paytaxtın köçürülməsi ilə bağlı fikirlər idi. İddialardan əsası bu idi ki, Nazarbayev Qazaxıstanın mərkəzində paytaxt üçün yeni bir şəhər inşa etməklə hələ o vaxtdan Rusiyaya olan dostluğuna kölgə salıb.

Xəritəyə və eyni zamanda Vikipediyaya nəzər salaq. Hazırkı Nur-Sultan şərhlərdə bildirildiyi kimi birincisi, Qazaxıstanın mərkəzində deyil, Rusiya sərhədindən cəmi 275 km məsafədədir. Digər qonşu dövlətlərin sərhədlərinə olan məsafəyə diqqət edək: Qırğızıstana 800 km-dən çox, Çinə 900 km-dən çox, Türkmənistana 1600 km-dən çox. İkincisi, əvvəllər bu şəhər Akmolinsk adlanırdı, ruslar tərəfindən 19-cu əsrdə I Aleksandrın fərmanı ilə tikilmiş, sonra Çelinoqrad, SSRİ-nin dağılmasından sonra Akmola, paytaxt statusu verildikdən sonra Astana adlanmağa başladı. Hazırda isə Nur- Sultan şəhəri kimi xəritələrdən boylanır.

Yəni nə görürük? Bir vaxtlar rus torpağında ruslar tərəfindən tikilən şəhər son 28 ildə qazax adları ilə üç dəfə dəyişdirildi, sanki qarışıq izlər gətirdi ki, yeni nəsillər Nur-Sultanın keçmiş Akmolinsk yox, keçmiş Astana olduğuna inansınlar. Hələ digər məqam da var ki, bu məsələ barəsində də ciddi müzakirələr aparıla bilər. Belə ki, qazaxlar Omsk və Novosibirskin geri qayıdacaqları günü səbirsizliklə gözləyir. Bununla bağlı yazılarımda verilən şərhlərdə bunun bir daha şahidi oldum. Bəli, bu yanaşma ilə paytaxt Nur-sultan indiyə qədər xəyal edilən, lakin onsuz da arzu olunan sərhədlərin mərkəzindədir. Əvvəlcə millətlərarası nifrəti təhrik edənləri həvəsləndirməmək üçün bu cür şərhləri sildim, amma indi düşünürəm ki, bunlar ayrı-ayrı şəxslərin özəl ifadələri deyil, məqsədyönlü təbliğatdır, xüsusən şərhçilər əsasən rus ləqəblərinə sahib olduqları üçün, yəni guya rus xalqının fikirlərini dilə gətirirlər. Boş yerə biz, yəni ruslar, xarici torpaqlarda yaşadığımızı qaytarmaq məcburiyyətindəyik. Gülməli deyilmi?! Bir növ Axedjakova üslubunda tövbə.

Gəlin, Qazaxıstan siyasətinin digər elementlərinə diqqətlə yanaşaq:

Baykonurda əməkdaşlığın dayandırılması,

Abxaziya və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini tanımaqdan imtina etmək,

Arkankergen sərhəd zastavasında qazaxların kütləvi qətlində ittiham olunan etnik rus Vladislav Çelax ətrafındakı səs-küy,

Qazaxıstanın Krım statusunu tanımaqdan imtina etməsi,

Ukrayna ilə müharibədə və Boeing-in məhv edilməsində Rusiyaya qarşı ittihamlara sıfır reaksiya,

Kiril əlifbasının Latın əlifbası ilə əvəz edilməsi,

və Rusiya-Qazaxıstan münasibətlərinin zərərinə digər “çoxvektorlu yanaşma”

Bu və digər amilləri nəzərə alaraq Qazaxıstanın Rusiyaya qarşı siyasətinin düşmən olduğunu iddia etmək olar. Qazaxıstan rəhbərliyinin təbəssümləri və əl sıxışmalarının arxasında Rusiyanın dünyanın aparıcı oyunçularından biri kimi rolu, hətta Rusiyanın Sibirdəki öz ərazilərinə olan hüququnu tanımayan, rəsmi səviyyədə olmayan, lakin onsuz da mübahisəli ardıcıl siyasət dayanır.

Kütləvi qətliamda ittiham olunan Çelax hadisələrinin nə vaxt hazırlandığını xatırlayaq – 27 noyabr 2012-ci ildə, Qazaxıstanın paytaxtı Astanada keçirilən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının həlledici iclaslarından birinə üç gün qalmış. Buna baxmayaraq, ali rəhbərliyin gizli işlərinə qarışmayan bir çox adi qazax mütəxəssisi Çelaxın günahsız olduğunu və saxta faktları elan etmişdilər. Onlar bunun bir quraşdırma olduğunu başa düşürdülər, amma bu senarinin kimin və niyə qurduğu hələ də aydın deyil. İki versiyam var.

Hər şeydən əvvəl, Çin Qazaxıstana ciddi təzyiq göstərdi, sərhədlərinin təhlükəsizliyini nümayiş etdirdi. Amma bu ölkə Çinin Qazaxıstana təzyiqi faktını gizlətmək üçün əlindən gələni etdi. İkincisi, Qazaxıstan rəhbərliyindən birinin təşkil etdiyi bu qırğını millətlərarası ziddiyyəti artırmaq məqsədi ilə təşkil etməsidir. Bu iki məsələdə Qazaxıstan Rusiya və ruslara qarşı oynadı.

Təşəbbüskarın kim olduğu vacib deyil, nəticədə əvvəlcə millətlərarası qarşıdurmanın rəsmi versiyasını qəbul etməyən və ümumiyyətlə, ruslarla yaxşı rəftar edən cəmiyyət son 8 ildə ruslara və Rusiyaya daha pis münasibət bəsləməyə başladı. Qazaxıstanda dostlarım var, onlardan da görürəm, habelə şərhlərdən də izləyirəm ki, Rusiya ilə əməkdaşlıq Qazaxıstan üçün getdikcə daha az maraq doğurur, Çin və Qərblə eşqbazlıq edir və qazaxlarla yerli ruslar arasındakı ziddiyyətlər paytaxtın köçürülməsi və kütləvi köçürülmə səbəbindən daha da güclənir.

Qazaxıstan rəhbərliyinin son məqsədi nədir? Dəqiq cavab ola bilməz, ancaq Avropadan gələn xəbərlər başqa məqamlardan xəbər verir.

Soros amili

Sizcə Soros yalnız Avropa ölkələrini satın alır? Xeyr və bunun bir çox nümunəsi var. Ən təzə və ən parlaq nümunə Ermənistandır.

Soros QHT-lərində təhsil almış Paşinyan Ermənistanı satdı. Qırğızıstan onsuz da tanış olan inqilablarla hərarətdədir və hər növbəti prezident Soros QHT-lərinin köməyi ilə hakimiyyətə gətirilir. Ukraynada da bu şəkildə başladı və indi də Soros bunu anti-Rusiya siyasəti üçün dotasiya edir. Beləliklə, Qazaxıstan, indiyə qədər kəskin hərəkətlər etmədən, artıq bu “yaxşı davranış üçün yardımçılığı” hazırlayır.

Sorosa görə hansı davranış Rusiyanın qonşuları üçün yaxşı hesab olunur? Şübhəsiz ki, Rusiyaya münasibətdə yalnız pis olanlar onun üçün əzizdir.

Mənbə: “Этот фантастический мир” səhifəsi, (ixtisarla)

Natiq Səlim,

 

Mənbə: konkret.az