Türkiyə sözünün üstündə durmağa davam edir: “Terroru dəstəkləyən ölkələrin NATO-ya üzv olmasına icazə verməyəcəyik” deyən prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan əvvəlki Türkiyə hökumətlərinin səhvlərini təkrar etməyəcəklərini vurğulayır. Ərdoğan öz tələblərini İsveçin baş naziri Maqdalena Anderssona telefon danışığı zamanı çatdırıb.

Buna baxmayaraq, İsveç və Finlandiya üzvlük üçün müraciət edib. ABŞ prezidenti Co Bayden və NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq Türkiyə ilə “birtəhər” anlaşacaqlarını və iyunun sonunda Madrid sammitində iki ölkənin Alyansa üzv olacağına əmin olduqlarını bildiriblər. İndi isə gəlin, gələcək üçün mümkün reallıqlar üzərində bir-bir dayanaq:

1. Türkiyə heç bir geri addım atmayacaq. İsveç və Finlandiyadan tələb etdiyi terrorçular geri qaytarılmayana və PKK-ya bağlı təşkilatların ofisləri bağlanmayana qədər rəsmi Ankara bu iki ölkəyə vetosunu ləğv etməyəcək. Bu halda İsveç və Finlandiya NATO üzvü ola bilməz. Çünki onlar artıq Türkiyənin tələblərini yerinə yetirməyəcəklərini bəyan ediblər.

Ankaranın veto hüququna görə Skandinaviyada genişlənməsinin dayandırılması bəzi NATO üzvlərini, xüsusilə ABŞ, Böyük Britaniya və Almaniyanı narahat edir. Ancaq bu ölkələr Türkiyə kimi son dərəcə əhəmiyyətli bir müttəfiqi daha da uzaqlaşdıracaq addımlar atmağa cəhd edə bilməzlər, xüsusən də Rusiyanın bu qədər aqressiv vaxtında. Onsuz da gərgin olan və növbəti seçkilərə qədər düzəlməyəcək ABŞ-la münasibətlərdə mənfi ab-hava davam edə bilər.

2. ABŞ prezidenti Baydenin müdaxiləsi ilə İsveç və Finlandiyanın üzvlükləri dekabr ayında keçiriləcək başqa bir zirvə görüşünə təxirə salınacaq. Hələlik bu ölkələrin təhlükəsizlik narahatlıqları ABŞ və Böyük Britaniyanın verdiyi birtərəfli təminatlarla qarşılanır. İlin sonuna qədər Türkiyə ilə bu ölkələr arasında terrorla mübarizədə ortaq zəmin yaratmağa çalışmaq üçün danışıqlar aparılacaq. Barışıq Stokholm və Helsinkinin terrordan uzaqlaşmasından asılıdır. Beləliklə, ən azı, 6 ay vaxt daha qazanılacaq.

3. NATO Madrid Sammitində "2030 Strateji Planı"na əlavə olaraq "Müttəfiqlərlə Həmrəylik Bəyannaməsi" adlı başqa bir sənəd qəbul edilə bilər. Sözügedən sənədə daxil edilməli olan məsələlər aşağıdakılardır:

a. Müttəfiqlər bir-birinin suverenliyini, sərhədlərini və ərazi bütövlüyünü tanımalı və hörmətlə yanaşmalı, eyni zamanda onların ləğvinə yönəlmiş istənilən cəhdə qarşı çıxmalıdırlar.

b. Müttəfiqlər müdafiə materiallarına embarqo qoymamalı və bir-birlərinə sanksiya tətbiq etməməlidirlər.

c. Müttəfiqlər terrora qarşı həmrəy olmalıdırlar.Terror təşkilatlarının və onların törəmələrinin ölkələrində fəaliyyət göstərməməsi üçün hər cür tədbiri görməlidirlər.

ç. Müttəfiqlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsinin 2-ci maddəsinə tam riayət etməklə, bir-birlərinin daxili işlərinə qarışmamalıdırlar.

4. “Üzvlük Fəaliyyət Planı” NATO tərəfindən İsveç və Finlandiya, eləcə də Soyuq Müharibədən sonra bütün namizəd ölkələr üçün hazırlanır. Sözügedən planın əsas çərçivəsi 1999-cu ildə Vaşinqtonda keçirilən NATO sammitində hazırlanıb. Planda namizədlərin Alyansa üzv olmaq üçün yerinə yetirməli olduqları siyasi, hərbi, iqtisadi və hüquqi məsələlər yer alır və yekdilliklə qəbul ediləcəyi üçün Türkiyənin bütün tələbləri yer almalıdır. Beləliklə, bütün Alyans üzvləri namizədlərin təşkilata qəbulu ilə razılaşarsa, üzvlük qəbul edilir.

Şəxsən hesab edirəm ki, Ankara üçün ən yaxşı variant sonuncu deyil. Çünki Türkiyə tələblərinin daxil ediləcəyi “Üzvlük Fəaliyyət Planı”nın tətbiqinə icazə verə bilər. Gələcəkdə Ankara İsveç və Finlandiyanın bu tələbləri yerinə yetirdiyinə əmin olsa, bu ikisinin üzvlüyünə icazə verə bilər.

Mətin Şükürlü, Bizimyol.info

Mənbə: www.bizimyol.info