İranın gözünü tikdiyi qaz yatağı "sönür" - Tehranla Moskva arasında 40 milyardlıq anlaşmanın pərdəarxası

İranın gözünü tikdiyi qaz yatağı "sönür" - Tehranla Moskva arasında 40 milyardlıq anlaşmanın pərdəarxası<span class="qirmizi"></span>

İran Milli Neft Şirkətinin (NIOC) rəhbəri vəzifəsini də icra edən Möhsün Xocasteh-Mehr "Fars" xəbər agentliyinə deyib ki, NIOC və Rusiyanın “Qazprom” şirkəti arasında imzalanmış anlaşma memorandumlarının konvertasiyası müxtəlif sahələri, o cümlədən neft və qaz mübadiləsini əhatə edir.

İranintl.com saytının məlumatına görə, İran və Rusiya iyul ayında 40 milyard dollarlıq ticarət və investisiya layihələrinə razılaşıblar. Mübadilə o deməkdir ki, İran Rusiyadan qaz idxal edəcək və coğrafi və ya mövcud infrastruktur baxımından məna kəsb edərsə, Moskva ilə qaz alqı-satqısı müqaviləsi olan başqa ölkəyə müəyyən miqdarda qaz verəcək. Bu halda, İranın qonşuları arasında yalnız Türkiyə Rusiya ilə qaz sövdələşməsinə malikdir, lakin onun İrandan 2000 kilometr uzun marşrutdan daha qısa məsafədə öz boru kəmərləri var.

Qıtlığı ödəmək üçün Rusiya qazını almaq

Bu, İranın Rusiya ilə qaz mübadiləsi iddiasını qəribə edir. İranın öz hasilat çatışmazlığını ödəmək üçün Rusiya qazını alması daha çox ehtimal olunur. Xatırladaq ki, Orta Asiya ölkələrindən vasitəçi kimi qaz alıb ixrac edən Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra sanksiyalara görə bazarı daralır. Mərkəzi Asiyadan ucuz qazı Rusiyaya göndərən mövcud boru kəmərləri indi dəyişdirilə və onu İrana nəql edə bilər. BP-nin statistikasına görə, keçən il Rusiya bu boru kəmərləri vasitəsilə 10,5 milyard kubmetr Türkmənistan və 4,6 milyard kubmetr Qazaxıstan qazı idxal edib.

Türkmənistanı İranın şimal-şərq bölgələri ilə birləşdirən iki boru kəməri də birlikdə 20 milyard kubmetr/il gücündədir. Hazırda Türkmənistan bu marşrutlar vasitəsilə öz qazının cəmi 1,5 milyard kubmetrini nəql edir.

"Fars" xəbər agentliyi bildirir ki, İran həm daxili istehlak, həm də İraq və Türkiyəyə çatdırılması üçün ildə 20 milyard kubmetr Rusiya qazı idxal edə bilər.

Birinci variant mümkün görünür, çünki ötən qış İranda gündəlik 250 milyon kubmetr qaz defisiti var idi. Bu, 2021-ci ildə Türkiyənin ümumi gündəlik qaz tələbatına bərabərdir. Hər il onun qaz hasilatı ilə tələbatı arasında fərq artır.

"Fars" agentliyi bildirir ki, İran keçən il qaz çatışmazlığı səbəbindən elektrik istehsalında 9 milyard litr dizel və 6 milyard litr mazut istehlak edib. Rusiya qazı regional qiymətlərdən aşağı olarsa, İran daha çox dizel və mazut ixrac edərək daha çox qazanc əldə etmək üçün Rusiya qazını elektrik stansiyalarında istehlak edə bilər.

Rusiya İrana qaz hasilatında kömək edir?

"Fars" xəbər verir ki, NIOC və "Qazprom" arasında daha bir mühüm memorandum İran və Qətər arasında paylaşılan Fars körfəzindəki Cənubi Pars qaz yatağında təzyiqin artırılması ilə bağlıdır.

Qərb texnologiyasının olmadığı bir şəraitdə İran yataqda hasilatı davam etdirə bilmədi, daxili istehlakı artdıqca davamlı olaraq itirdi. Tərəflər Anlaşma Memorandumunu yekunlaşdırsa və saziş imzalasa, müqavilənin dəyəri 10 milyard dollar olacaq.

NIOC-un məlumatına görə, Cənubi Pars qaz yatağının İran hissəsi 2023-cü ilə qədər ömrünün yarısını keçəcək və hər il onun hasilatı 10 milyard kubmetr azalacaq. İran və Fransanın "Total" şirkətinin başçılıq etdiyi konsorsium 2016-cı ildə Cənubi Parsın işlənməsi üçün 5 milyard dollarlıq müqavilə imzalayıb, o cümlədən hasilatın azalmasının qarşısını almaq üçün iki nəhəng kompressorla 20 min tonluq platformanın quraşdırılması nəzərdə tutulub.

İranın Cənubi Parsda ən azı 10-15 belə nəhəng platformaya (indiki aktiv platformalardan 15 dəfə böyük) ehtiyacı var. Hər yeni platforma 2,5 milyard dollara başa gəlir.

“Qazprom”un qaz yatağındakı təzyiqi necə artıracağı bəlli deyil, çünki nəhəng platformaları nəhəng kompressorlarla yalnız böyük Qərb enerji şirkətləri inşa edə bilər.

"Total" ABŞ sanksiyalarına görə Cənubi Pars müqaviləsini tərk edərkən, Çin CNPC də daha böyük platformalar qura bilmədiyi üçün layihədən imtina etdi. “Qazprom”un da dənizdə belə bir layihə üçün təcrübəsi və texnologiyası yoxdur.

Qətər Qərb şirkətləri, xüsusilə "Total" ilə müqavilələr vasitəsilə nəhəng platformalar quraşdırdı və nəinki hasilatın azalmasının qarşısını aldı, həm də növbəti beş ildə qaz hasilatını 30% artırmaq üçün yeni qazmalara başladı.

İranın Cənubi Parsdan hasilatın azalmasının qarşısını almaq iqtidarında olmamasına görə Tehran ölkənin ümumi qaz hasilatının 70%-ni təşkil edən Cənubi Parsdakı azalmanı kompensasiya etmək və soyuq mövsümlərdə qaz çatışmazlığının daha da artmasının qarşısını almaq üçün Rusiyadan idxalı yeganə variant kimi görür.

Mənbə: azpolitika.info