Hindistanın Cammu və Kəşmir bölgəsində baş verən terror hücumundan sonra Pakistanla münasibətlərdə gərginlik pik həddə çatıb. Yeni Dehli hökuməti 26 turistin ölümü ilə nəticələnən teraktın arxasında İslamabadın dayandığını iddia edib. Nəticədə bütün Pakistan vətəndaşlarına viza verilməsini dayandırıb, onlara ölkədən çıxmaları üçün vaxt qoyub, hava məkanından uçuşları bu ölkə üçün qadağan edib, 60 ildir davam edən müqaviləyə əsasən Hindistandan keçərək Pakistana axan çayın qarşısını kəsib.

Rəsmi İslamabad bütün bunlara cavab olaraq sərhəddə təhlükəsizlik tədbirlərini yüksək səviyyəyə çatdırıb, əraziyə ordu və tanklar cəmləyir. Pakistan hökuməti Hindistanın addımlarının müharibə elanı kimi qiymətləndiriləcəyini söyləyib.

İki ölkə arasında yeni müharibə baş verə bilərmi? Gərginliyin arxasında üçüncü qüvvələrin olması mümkündürmü?

Politoloq Rüstəm Tağızadə deyib ki, Hindistanı “əsas müdafiə tərəfdaşı” təyin edən Vaşinqton, Yeni Dehlini silah daşımaları, kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsi və diplomatik mühafizə ilə dəstəkləmək üçün daxili və strateji imperativlərlə üzləşəcək:

“Hindistanın QUAD tərəfdaşları (ABŞ, Yaponiya, Avstraliya) daha geniş Hind-Sakit okean strategiyasının bir hissəsi kimi cəlb olunacaq. Pekinin CPEC vasitəsilə ağır sərmayəsi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı isə onu İslamabadı, potensial olaraq BMT-də maddi yardım və ya diplomatik müdafiə ilə dəstəkləməyə məcbur edir. Bu uyğunlaşma Çin-Hindistan rəqabətini daha geniş, böyük güc qarşıdurmasına qədər dərinləşdirir.

Həmin sərtləşdirilmiş bloklar Cənubi Asiyada soyuq müharibə üslublu təhlükəsizlik arxitekturasını əks etdirərək, qoşulmayan və ya vasitəçi aktorlar üçün məkanı azaldacaq.

Hər iki tərəf taktiki və strateji nüvə silahına malikdir. Bu həddi aşmaq isə iki risk yaradır:

Birincisi, adi döyüşlər taktiki nüvə istifadəsinə yol aça bilər;

İkincisi, nüvə eskalasiyası qorxusu əslində məhdud şərti müharibə üçün barı aşağı sala bilər, çünki hər bir tərəf nüvə savaşının qarşısının alınmasının pozulması riskinə görə sürətli, həlledici üstünlüklər axtarır.

Beləliklə, adi vaxtlarda tammiqyaslı müharibə “mümkün olmayan” məsələ kimi görünsə də, kövrək atəşkəslərin, silahlı təxribatların və nüvə dinamikasının birləşməsi, bunun baş verməsi ehtimalının sıfırdan yuxarı olması deməkdir.

Müharibə nəticəsində yaranan geosiyasi proseslər və silahlı toqquşmalar genişmiqyaslı müharibəyə çevrilərsə, bir sıra sistemli dəyişikliklər baş verəcək”.

Rüstəm Tağızadə

Politoloqun sözlərinə görə, Hindistan hərbi yardım və diplomatik müdafiə üçün daha çox ABŞ və QUAD-a (ABŞ, Yaponiya, Avstraliya) arxalanır:

“Vaşinqton Pekinin regional təsirini yoxlamaq üçün özünü Yeni Dehlini dəstəkləmək məcburiyyətində hiss edir.

Pakistan CPEC təhlükəsizlik zəmanətləri vasitəsilə Çinin orbitinə yaxınlaşır. Pekin, Çin-Hindistan rəqabətini dərinləşdirərək açıq hərbi dəstək verərsə, təzyiqlə üzləşə bilər.

Nə Yeni Dehli, nə də İslamabad hazırda genişmiqyaslı müharibəyə can atmasa da, (hər ikisi nüvə fəlakətindən ehtiyatlanır), onların müntəzəm sərhəd atışmaları, yaraqlıların təxribatları və sərtləşmiş daxili siyasi təzyiqləri adi müharibənin eskalasiyasını real imkana çevirir. Müharibə başlayarsa, bu, ikitərəfli iş olaraq qalmayacaq: ABŞ-Çin bloklarını kristallaşdıracaq, regional silahlanma yarışını sürətləndirəcək, nüvə normalarını aşındıracaq və qlobal ticarət və enerji bazarlarını pozacaq. Yerli toqquşmanın daha geniş, çoxqütblü yanğını alovlandırmasının qarşısını almaq üçün təcili yeni böhran idarəetmə mexanizmlərinə – qaynar xəttlərə, üçüncü tərəf vasitəçiliyinə, etimadın möhkəmləndirilməsinə ehtiyac var”.

Turan Rzayev

Mənbə: globalinfo.az