“Mən Amerikanızı tapdalayacağam, Avropanızı tapdalayacağam. Ümumiyyətlə, ölkələrə görə, Rusiyanı tapdalayacağam, Yəhudi-Masonluğunuzu, üstəlik Sorosunuzu da tapdalayacağam. Bizi istiqamətləndirə biləcək xoşbəxt şanslı kimdir?” Bu, Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın romanının giriş sözüdür.

“Hraparak” nəşrində dərc olunan məqalədə qeyd olunur ki, bunlar baş nazir Paşinyanın deyil, Nikolun düşüncəsidir (8 May 2018-ci il tarixinə qədər olan dövr üçün şərti olaraq N. Paşinyan Nikol, sonrakı dövrün N. Paşinyanı isə Paşinyan adlandırılıb).

“Əgər Nikol özü Nikol olaraq qalsaydı, mən onun romanını əlimə götürməzdim, amma Nikol da artıq Nikol deyil. Bir çoxumuz Paşinyanın düşüncələri ilə bağlı suallar verdiyimiz və bu suallar cavabsız qaldığı və ya qeyri-müəyyən cavablar aldığımız üçün cavabları “Yerin əks tərəfi” romanında axtarmaq məcburiyyətindəyik. Sizə isə, sağlam düşüncəli oxucular, cavabları suallar vasitəsilə verəcəyəm”, - deyə məqalənin müəllifi yazıb.

“Əslində, ideoloji olaraq, guya ictimai bir çıxış olaraq, məxməri inqilabın əvvəlcədən yazılmış proqramı budur”. Bu, “Yerin əks tərəfi” kitabının redaktorunun fikridir

Qeyd etmək lazımdır ki, roman, müəllifin fikrincə, yeraltında olarkən yazılıb və qismən “Haykakan Jamanak” da eyni dövrdə nəşr edilib. (Xatırlatma: 1 Mart 2008-ci il hadisələrindən sonra Nikol yeraltı vəziyyətə keçib, sonra 1 İyul 2009-cu ildə Ermənistan Baş Prokurorluğuna təslim olub, elə burada da saxlanılıb və həbs olunub, 7 il həbs cəzasına məhkum edilib və 1 il 10 ay sonra amnistiya ilə sərbəst buraxılıb).

Məqalədə qeyd olunur ki, “Yerin əks tərəfi” Nikolun dünyadakı xəyali səyahətini təmsil edir.

“Xəyali, çünki müəllifə görə, o, Ermənistanı tərk etməyib. Məlum olduğu kimi, bir il yarım ərzində aidiyyəti qurumlar ya Nikolu tapmağa nail ola bilməyiblər, ya da bu orqanlara verilən əmr mənə məlum deyil.

Səfərin xəyali olduğunu bilmək oxucunu real ilə qeyri-realdan ayırmağı asanlaşdırır. Qeyri-real hissələrin xəyali dünyası zəif deyil, tez-tez keçmişin real xatirələri ilə kəsişir, bu da öz növbəsində kompozisiya məsələsini zənginləşdirir və uyğunlaşdırır.

Həvəsləndirici xatirələrlə dolu olan yeniyetməlik xatirələrinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Onların içində Tavuş, təfərrüatları, dostları, ailəsi və nənəsinə həsr olunmuş sətirlərdə Nikolun “səmimiliyi” hər zamankindən daha çox hiss edilir.
Bu sətirlər həqiqətən həssaslıqla yazılıb, buna görə də oxucu könülsüz olaraq nənənin ruhu üçün Allahdan rəhmət diləyir.

Genişlənməyək. Romanın axtarışlar, araşdırma müzakirə düşüncələri, baş verənlərin və baş verəcək hadisələrin zəncirvari bağlantısıdır. Hadisələr nə qədər real deyilsə, düşüncələr də bir o qədər realdır. Düşüncələr təsadüfi deyil, xüsusən də kağızdakı düşüncələr təsadüfi deyil. Romanın çapdan çıxması da təsadüfi deyil. “Antares” nəşriyyatının direktoru bildirir ki, “Bir addım at” aksiyası başladıqdan sonra müəllifə bir təkliflə müraciət edib. Kitabın nəşri təsdiqlənib, Nikol ilə razılıq əldə olunub, Paşinyanla da müqavilə bağlanıb.

“2018-ci ilin yanvar ayında bir təcrübəsiz bir naşir mənə yaxınlaşdı və “Yerin əks tərəfi” romanının ayrı bir kitab şəklində nəşrini təşkil etməyi təklif etdi. Əsəri təşkil etmək bacarığına şübhə ilə yanaşırdım, amma romanı oxumaq və redaktə etmək üçün vaxt istədim. 10 il sonra romanı oxumaq məni çox narahat və alt-üst etdi. İçimdə əsl fırtına, əsl inqilab başladı. Xalqın qələbəsinin vaxtı gəldiyini başa düşdüm. Bu kitab indi tamamilə fərqli bir naşir tərəfindən nəşr olunur, amma vurğulamaq istərdim ki, təcrübəsiz naşir ilə yanvar görüşümüz sonrakı proseslərin inkişafında mühüm rol oynadı””, - deyə nəşr yazıb.

Müəllif yazır ki, həqiqi inqilabçılar əsl inqilab edir.

Nikol əsl inqilabçı haqqında necə parlaq yazdığını bilirsinizmi?

“Hakimiyyət əsl inqilabçı üçün ölümdür, çünki əsl inqilab çürük sistemləri məhv edir, həqiqi inqilabçı hətta silah götürür. Həqiqi inqilabçı hökumət kabinetlərini azad etməli, bu kabinetləri cahillərdən təmizləməlidir. Əsl inqilabçı bu kabinetlərdə qalmamalı, orada yalnız özündən bir xatirəni qoymalıdır, qayıtmasının dəhşətini o kabinetlərin divarlarına yapışdırmalıdır. İnqilabçı, inqilabın lideri üçün ən yüksək vəzifə olmalıdır, əsas məqsəd inqilabın vuruşduğu məqamlardan birinə çevrilməməsidir, əsl inqilabçı hakimiyyəti devirməlidir, amma hakimiyyət və qanunlar yaratmamalıdır. Mən Ernesto Çe Qevaranı bu cür dərk edirəm. Zamanın və tarixin sınağı bizə bunu deməyə imkan verir. Əsl inqilabçı, gözlənilmədən gələn və yox olan İlahi qəzəb kimi olmalıdır. Fidel Kastro Çe Qevaranın nümunəsini davam etsəydi, eyni şəkildə dahi olardı. Onun arxasınca Boliviyaya getmək lazım deyildi. Kuba xalqına, “Üzr istəyirəm, Fidel, amma sən qovuldun” demək şansını vermək kifayət idi. İndi o artıq qəhrəman deyil, adi bir diktatordur. Əgər 1960-cı illərin Kubasında yaşasaydım, Çe Qevaranın əsgəri olardım. Mütləq olardım. Ancaq onunla Boliviyaya gedərdimmi? Nə qədər də bəli cavab vermək istəsəm də, bu, bəli cavabının aydın və yüksək səslənməsini istəsəm də, birmənalı və absurddur. Ancaq “Bəli”, sadəcə ehtiyac duyan, dəlil tələb edən, hələ qazanmaq lazım olan, qazanılması lazım olan bir sözdür”.

“1. Paşinyan Nikolun canına qəsd etdiyi “hə” sözünü qazandımı?
2. Baş verənləri bir inqilab, Paşinyanı isə inqilabçı kimi təsvir etmək mümkündürmü?
3. Heç olmasa bir dəfə “həqiqi inqilab”ın yanında “məxməri”, “həmrəylik” və ya “tolerantlıq” sözlərini oxumusunuzmu?
4. Hər 30 ildən bir dərin yuxudan oyanan və oyandıqdan sonra daha dərin bir yuxuya gedən bir xalqla oynamaq ədalətlidirmi?

“Həyat yoldaşımla eyni şeyi düşünürük, amma danışmağa cəsarət etmirik. Sonda o daha cəsarətli olur və deyir: Bu torpaqlar Azərbaycana necə qaytarıla bilər? Qəzetimizdə sərt xətti dəstəkləyənləri tənqid edirik və həftə sonları düşmənə bir qarış torpaq vermərik deyirik. Bu nədir, saxtakarlıq? Daha çox ürək-beyin qarşıdurmasıdır. Ürək istəyir, vadinin özünə məxsus olmasını istəyir, Pamir dağları onun baxışları altında uzanmasını istəyir, beyin deyir ki, bir hissə üçün bütöv hamısını təhlükə altına almaq olmaz və hündür səslə heç olmasa bu sahələrə ehtiyacımız olmadığını, biz, sülh naminə o torpaqları geri qaytarmağa hazır olduğumuzu bildirmək lazımdır”... Beyin deyir ki, bir hissə üçün bütöv hamısını təhlükə altına almaq olmaz və hündür səslə heç olmasa bu sahələrə ehtiyacımız olmadığını, biz, sülh naminə o torpaqları geri qaytarmağa hazır olduğumuzu bildirmək lazımdır”.

Burada Nikolun tərəfdarlarından biri olan Levon Ter-Petrosyanın azad edilmiş ərazilər və bunların geri qaytarılmasını rədd edənlər haqqında dedikləri sözsüz yadda düşür: “..kişisiz, verməyin, kim desə ki, “heç bir qarış torpaq”, o, bu millətin qəbiristanlığıdır, o bu millətin məhvedicisidir”.

Qarabağın bir hissəsini “sülh naminə” vermək? Bəs, əgər məlum olsa ki, “sülh naminə” Sünikin bir hissəsini sonra “sülh naminə” - Vayots Dzor vilayətini, sonra “sülh naminə” Ararat bölgəsini, sonra yenidən “sülh naminə” İrəvan ilə Azərbaycanın olmuş Ararat bölgəsinin (yəqin o dövrdə Ağrı Dağı vilayəti olar) arasındakı sərhədi açmaq və “sülh naminə” Dalma bağlarının məşhur qara sarayını Tələt Paşanın Muzeyinə çevirmək üçün vermək lazımdır.

5. Hissələr bütövlüyü təhlükə altına alır, yoxsa elə həmin hissələrin özləri bütövlüyün təhlükəsizliyinə zəmanətdir? Xoşbəxtlikdən, romandan son sitat Paşinyanın deyil, Nikolun sözləridir. Paşinyanın indiki mövqeyi belədir: “Biz Azərbaycandan, Bakının Qarabağın (qondarma qurum – red.) öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu tanımağa hazır olduğu barədə dəqiq bir cavab aldıqdan sonra, kompromislərdən danışa bilərik”.

6. Njdeh niyə Zəngəzurdakı “xalqın öz müqəddəratını təyin etmə hüququnu” tələbi ilə yox, bu ərazilərin ana Ermənistanın birləşməsini tələb etdi?
7. Müharibə ilə əldə edilmiş ərazidə yaşayan millətin bir hissəsi niyə öz müqəddəratını təyin etməlidir?
8. Qarşılıqlı kompromis - qarşılıqlı güzəşt. Erməni tərəfi niyə və nəyi güzəşt etməlidir? Əlbətdə ki, əvvəlkilərdən qalan rüsvayçı müqavilələr və razılaşmalardan sonra Paşinyan istəsə də kəskin və ya sərgüzəştli açıqlamalar verə bilməz, amma Nikolun romandakı istəyi haqqında bilmək istəyirəm. “Doğrudur, mən Kosovanın müstəqillik prosesinə rəğbət bəsləyirdim, ümid edirdim ki, bu, Qarabağın müstəqilliyinin perspektivlərinə müsbət təsir göstərəcək, amma Marko ilə söhbətlər, beynəlxalq siyasət prinsiplərin Markonun Avroəclaflar, fahişələr adlandırdığı insanlar tərəfindən aparıldığı və əslində siqaret çəkənlərin tüstüsü rolunu oynadıqları, əsl oyunu gizlətməklə məşğul olduqları qənaətinə gətirdi”.

9. Niyə Nikolun düşüncə tərzində Qarabağ Ermənistanın tərkib hissəsi yox, müstəqil dövlət hesab edilir?

Beynəlxalq siyasi prinsipləri elan edənləri Nikol, Marko vasitəsi ilə onları “avropalı əclaflar, fahişələr” adlandırır. Bəs, Marko kimdir? Marko romanın ən yaxşı qəhrəmanlarından biridir, Nikolun fikrincə, “yaxşı oğlan, savadlı, cəsur, istədiyiniz hər hansı bir maneəni dəf etməyə hazır şəxsdir. Millətini, xalqını sevir, bunun üçün canını verməyə, xalqını, vətənini təhqir edəcək hər kəsi məhv etməyə hazırdır”. Marko sayəsində Nikol Serbiya vətəndaşlığını almışdı. Epizodların birində Marko zarafat edərək qeyd edir ki, Nikol Serb pasportuna sahib olmaqla qarşıdakı parlament seçkilərində iştirak edə və rəhbər doslarına səs verə bilər. Bununla əlaqədar Nikol yazır: “Marko seçkilərə ümid bağlayırdı, o, əsl milli qüvvələrin yenidən Serbiya rəhbərliyini sükanını əlinə almasını istəyirdi. Markonun istəklərinin gerçəkləşməsini istəyirdim. Bu məni təəccübləndirirdi. Axı, mən Serbiyada yaşasaydım, Marko və mən bir-birinə zidd olan siyasi düşərgələrdə olardım”.

10. Niyə Nikol özünü, həqiqi milli qüvvələrə əks siyasi düşərgədə görür? “Açığı, mən həmişə geylər və lezbiyanların evlənmək meylinə heyran olmuşam. Həmişə qanuni şəkildə evlənməyə niyə belə can atdıqlarına heyran qalaraq düşünmüşəm. Sonra kilsənin bu hüququn tanınmasına nail olmağa da çalışırlar. Tokioda, yalnız Tokioda, başa düşdüm ki, bu yolla yer kürəsində etdikləri işlərin günah sayılmayacaq ərazilərinin olmasını, kiçik bir evlilik yatağına sahib olmaq istəyirlər. Mən Ermənistanda olduğum müddətdə eyni cinsli evliliklər mənə qarşı dözümsüzlük əlaməti kimi görünürdü, Ermənistandan uzaqda başa düşürəm ki, bu insanlar, şüurlu və ya bilinçsiz olaraq, sevgilərinin günah hesab edilməmələrini istəyirlər. Ancaq bu da, bəşəriyyətin qərarı deyil, bu, Allahın qanunları sırasına daxildir. Partiya qurmağı sevən qadınlar və kişilər, tonqalda geylər və lezbiyanları yandıranlar, yoxsa qrup tərəfdarları daşlayaq? Xeyr, qətiliklə olmaz, çünki gey və lezbiyan cütlüklər gündəlik münasibətlərindəki üçüncü şəxsin azadlığına xələl gətirmirlər, nə qədər qəribə səslənsə də, azadlıqlarından zövq alırlar. Bəs necə edək, geylər və lesbiyanları alqışlayaq, yox, qətiyyətlə yox. Bəs nə etməli? Həyatlarını yaşasınlar, çünki azadlıqlarımızı və hüquqlarımızı pozmur, ancaq öz azadlıq və hüquqlarından istifadə edirlər. Bu da cəmiyyət və fərdlər arasındakı münasibətlər sferasına aid deyil, Tanrı ilə şəxs arasındakı münasibətlər sferasına aid olan işdir. Beləliklə, gey insan cəmiyyət qarşısında cavabdeh deyil, Allah qarşısında cavabdehdir”, - deyə Nikol “Azadlıq və Ehtiraslar” fəslində yazır.

Bəli, insan xəstəlikləri və ya üstünlükləri, əgər cəmiyyətə zərər vermirsə, o zaman həqiqətən cəmiyyətin və şəxslərin arasında müəyyən edilə bilən əlaqələrinə daxil deyil. Ancaq Paşinyan cəmiyyətə zərər vurmaqda açıq bir mövqe tələb edən bu hadisəni açıq şəkildə təbliğ edərkən, məsuliyyəti xalqın üzərinə qoyur, erməni ailəsinin modelinin onun üçün ən yüksək dəyər olduğunu bəyan edir və əlavə edir: “...gəlin hamılıqla nə etdiyimizə qərar verək. Cinayət Məcəlləsinə bir bənd əlavə edirik, gəlin qərar verək, biz bütün insanları toplayır, onları Ermənistandan qovuruq?, onların varlığını qəbul edirik? yoxsa deyirik, bilirsiniz nə var, cəmiyyətinizi genişləndirmək, başqalarını cəlb etmək üçün kampaniya aparmayın. Bilmirəm”.

11. Paşinyanın bu məsələni bir qanunvericilik bəndi ilə həll etməsinə nə mane olur? Ədalətli olmaq naminə qeyd edək ki, nə Nikol problemi özü ilə gətirib, nə də Paşinyan onu özüylə aparmayacaq. 2004-cü ildə homoseksual məmurların tərtib edilmiş siyahını, siyahı müəllifinin həbsi (başqa bir bəhanə ilə) və təqib edilməsini yada salaq keçmiş hakimiyyət dövründə Komayqu homoseksual fahişələrinin fövqəladə təhlükəsizliyi Ermənistan Polisinin nəzarəti altında təmin edilirdi. Yəqin buna təşəkkür olaraq, bir müddət əvvəl heteroseksual cəmiyyətin nümayəndələri Ermənistan Polis İdarəsində hücum çəkərək polis əməkdaşlarını döymüşdülər. Məşhur filmdə deyildiyi kimi “icma güclüdür”. Yaxşı, bu döyülmə qanuni idi ... Overtonun pəncərəsi burada da əla işləyib.

Romanının “Özünə bax” fəslində Nikol özlərini qəriblərə təqdim edərkən ermənilərə toxunaraq, əsassız təkəbbürünün dərəcəsinə toxunur. Deyilənlərə görə, bəzi hallarda müəllimlərə rüşvət almağı öyrədirik, sonra universiteti rüşvətlə bitirən cahil bir uşaq daha sonra müstəntiq, prokuror, vergi müfəttişi, dövlət məmuru olur.

Yenə ədalətli olmaq naminə qeyd edək ki, romanı çapdan əvvəl müəllif redaktə edərkən heç bir ciddi dəyişiklik etməyib. “Haykakan Jamanak”ın 2008-ci ilin 3 iyun sayında nəşr olunan romanın eyniadlı hissəsi belədir.

Növbəti xarici nümayəndəni götürüb Sisiandakı dik-dik duran daşların başına aparacaq, dəzgahla əmələ gəlmiş daşları göstərəcək və deyəcək: “Bu 8 deyil, 10 min illik qədim bir rəsədxanadır”.

12. Karahuc “frezer dəzgahı ilə yaranmış daşlar” təsnifatı bizə qarşı tarixi saxtalaşdırma kampaniyasının bir hissəsi deyilmi?

Romanın axtarışlar, araşdırma müzakirə düşüncələri, baş verənlərin və baş verəcək hadisələrin zəncirvari bağlantısıdır. Nə baş verəcəyini görəcəyik, 2018-ci ilin Aprel-Noyabr ayları haqqında isə çox təhlillər, qiymətləndirmələr, rəylər və fikirlər var”, - deyə nəşrdə dərc olunan məqalədə qeyd olunub.

Alpər Mövludoğlu
Ordu.az

Mənbə: ordu.az